Wie is toch Annegret Kramp-Karrenbauer (AKK), de vrouw die Angela Merkel wil opvolgen? In de aanloop naar de Europese Parlementsverkiezingen op 26 mei portretteren we haar in drie delen. Deel 1: welk politiek spel speelt AKK?
De druk vanuit haar eigen partij werd bondskanselier Angela Merkel afgelopen najaar te groot. Ze stelde haar positie als partijleider beschikbaar. Een korte maar hevige strijd barstte los binnen de anders zo bedachtzame en bijna saaie CDU. Uiteindelijk moesten minister van Volksgezondheid Jens Spahn en Black Rock-investeerder Friedrich Merz het afleggen tegen de toenmalige secretaris-generaal Annegret Kramp-Karrenbauer.
Met name de achterban van Merz, de ondernemers, bleven verbijsterd achter. Kramp-Karrenbauer werd meesmuilend wel mini-Merkel genoemd. Had de bondskanselier met dit handige schaakspel de macht toch in handen weten te houden? Zeker is dat AKK de afgelopen maanden achter de schermen druk bezig is om het tijdperk na Merkel voor te bereiden. En sommige Duitse media weten al te beweren dat wanneer de CDU het slecht doet tijdens de Europese Parlementsverkiezingen, dit niet enkel gevolgen zal hebben voor enkele ministers. De bondskanselier zou al voor de zomer kunnen vertrekken.
Zoeken naar logisch moment om Merkel aan de kant te schuiven
Maar hoe realistisch is dit scenario? Hoewel CDU-leider Kramp-Karrenbauer onlangs zich nog genoodzaakt voelde om te ontkennen dat ze aan de stoelpoten van de bondskanselier zaagde, is het de hoogste tijd om eens te kijken naar wat ze wel van plan is. In een interview met ‘Welt am Sonntag‘, zei ze dat ze ‘niet moedwillig’ werkte aan een machtswisseling in het Kanzleramt. Toch draait haar staf in het Konrad Adenauer-huis overuren: zij moeten blijven zoeken naar het juiste verhaal en moment om AKK naar voren te schuiven. Merkel laten vallen, graag. Zolang het maar niet ‘moedwillig’ gebeurt en voor de buitenwacht logisch lijkt.
Het is voor AKK geen makkelijk moment. Vlak na haar verkiezing tot partijleider had ze de wind nog mee, zelfs de CDU steeg in de peilingen naar 32%. Maar die hosannastemming is verdwenen, nu de Europese Parlementsverkiezingen naderen. Daar tegenover lijkt anti-migratiepartij AfD juist weer een beetje te groeien, en dat terwijl het vluchtelingenvraagstuk in het nieuws behoorlijk naar de achtergrond is verdwenen. In het najaar volgen deelstaatverkiezingen in Oost-Duitsland, waar de AfD de laatste jaren erg is gegroeid. Deze trend moet de CDU dan ook hoofdpijn bezorgen.
Nog vervelender voor AKK is dat ze het in de peilingen persoonlijker steeds vaker moet afleggen tegen Merkel. Slechts 34% ziet het wel zitten met Kramp-Karrenbauer als bondskanselier, maar liefst 71% heeft liever dat Merkel haar termijn afmaakt. En 51% wil sowieso niet dat ze Merkel opvolgt.
Machtswisseling door de voordeur
Tegelijk laat Merkel Kramp-Karrenbauer alleen staan in de Europese verkiezingscampagne. De bondskanselier weigerde bij de aftrap van de campagne aanwezig te zijn. Zo krijgt AKK waarschijnlijk haar eerste nederlaag te verduren op 26 mei. Reden voor haar om een ongeplande partijtop te organiseren op 2 en 3 juni. Officieel gaat het om de dalende belastinginkomsten, maar volgens de parlementaire pers in Duitsland dient de bijeenkomst vooral als voorbereiding van de machtswisseling.
Hoe gaat de wisseling van de macht in het ideale geval? Merkel heeft veel belang bij een waardig afscheid. Hiervoor heeft ze de CDU nodig – en dus Kramp-Karrenbauer. Daarom delen de beide vrouwen het belang om het vertrek van Merkel zo te regelen dat de één het Kanzleramt door de voordeur kan verlaten, terwijl de ander ook zonder kleerscheuren binnen komt.
Europese Parlementsverkiezingen mogelijkheid voor Kramp-Karrenbauer
Friedrich Merz is inmiddels aan de zijde van Kramp-Karrenbauer te vinden. Een heel strategische zet, omdat ze met haar voormalige rivaal als toekomstig minister van Economie, Financiën of Defensie de CDU de bandbreedte kan teruggeven die sommigen de laatste jaren van Merkel hebben gemist, schrijft journalist Gabor Steingart. “Tijdens de CDU-top begin juni kan ze het mandaat krijgen om te onderzoeken of een nieuwe partijalliantie van CDU/CSU, Groenen en de FDP in de toekomst mogelijk is.”
Maar hoe kan Kramp-Karrenbauer de Europese Parlementsverkiezingen gebruiken om Merkel aan de kant te schuiven? Het lijkt erop dat de CDU niet bijzonder goed gaat scoren, waarna de conclusie zou kunnen luiden: ‘we moeten dringend iets veranderen’. Een manier waarop ze Merkel onder druk kan zetten, de partijtop in juni is hiervoor een uitgekiend moment.
Een tussenstap kan het afdwingen van een ministerspost zijn, zeker nu een of meerdere ministers kunnen vertrekken. Justitie-minister Katarina Barley (SPD) gaat sowieso naar de Europese fractie in Brussel. Maar ook voor minister Peter Altmeier (CDU) kan de EU een goede uitweg zijn nu hij in eigen land onder vuur vanwege zijn industriepolitiek. In Brussel is hij dankzij zijn internationale ervaring en meertaligheid een graag geziene gast. Als eurocommissaris kan hij zijn gezicht redden.
De vraag is wie zo’n ministerspost mag invullen en wat dit voor diegene zal betekenen. Merkel heeft wel vaker een aanstormend rivaal een lastige baan bezorgd en daarmee buitenspel gezet. Een goed voorbeeld is huidig minister van Defensie Von der Leyen die het om verschillende redenen behoorlijk zwaar heeft met haar portefeuille. Begin juni gaan we zien voor wie deze ‘stoelendans’ het meest gunstig uitpakt.
