Op 22 februari herdachten we één van de grootste bombardementen op Nederland ooit. Dat is de Amerikaanse aanval op Nijmegen in 1944, nu 75 jaar geleden. Afgerond naar beneden kwamen er volgens officiële rapportages zo’n 800 burgers bij om, maar het is zeer waarschijnlijk dat het er meer dan 1.000 zijn geweest, want onderduikers, illegalen en tewerkgestelden zijn niet meegeteld in de formele cijfers. Het bombardement zelf is al verschrikkelijk genoeg, maar het overheidsgedrag eromheen maakt deze vreselijke gebeurtenis nog erger. Vooral voor de nabestaanden.
De aanval op de Waalstad maakte deel uit van ‘Big Week’, het geallieerde luchtoffensief dat duurde van 20 tot 25 februari 1944 en dat vooruitlopend op de invasie in Frankrijk was bedoeld om de Duitse luchtmacht te vernietigen. Duizenden bommenwerpers vielen dagenlang door heel Duitsland honderden fabrieken aan waar vliegtuigen en onderdelen daarvoor werden geproduceerd. In Italië, Joegoslavië, Oostenrijk, België, Frankrijk en Nederland werden vooral rangeerterreinen, vliegvelden en depots gebombardeerd.
Het ging de geallieerden daarbij niet direct om de vliegtuigen of de productie, maar ze hoopten dat de Nazi-luchtmacht de doelen zou verdedigen, zodat ze piloten konden doden, want de beschikbaarheid van ervaren strijders was de achilleshiel van de Duitse oorlogsmachine.
‘Vergissing’
Op 22e februari 1944 waren 177 zware bommenwerpers op weg naar een vliegtuigfabriek in Gotha in Duitsland toen ze werden teruggeroepen omdat het doelwit door mist niet zichtbaar was. Ze kregen opdracht hun bommen naar eigen inzicht op logische secundaire doelen te gooien. Een groot deel van die bommen viel vervolgens op de binnenstad van Nijmegen, maar ook Enschede, Deventer en Arnhem kregen er van langs.
Direct na de aanval claimden de Amerikanen dat het een vergissing was. Volgens de officiële lezing was locatie van de vliegtuigen beïnvloedt door de sterke wind, waardoor de onervaren piloten een Duitse stad verward zouden hebben met Nijmegen.
De Nederlandse overheid ging na de oorlog – hoewel onderzoeken anders uitwezen – toch gretig mee in deze lezing en verkoos heel bewust de leugen over de rug van de nabestaanden boven het krenken van het ego van een bondgenoot door de waarheid te erkennen. En zo ging de gruwelijke gebeurtenis de boeken in als het ‘vergissingsbombardement’.
Nijmegen was een logisch doelwit
Waar slachtoffers van Nazi-acties jaarlijks herdacht werden, gebeurde dat – tot groot verdriet van de lokale bevolking en nabestaanden – niet met de Nijmeegse doden. Pas in 1984 was er een eerste bescheiden herdenking, gevolgd door een monument in 2000. En dat voor een bombardement waarbij meer doden vielen dan op die beroemde 14e mei in Rotterdam.
Deze al ernstige misstand werd versterkt toen ver na de oorlog uit onderzoeken bleek dat Nijmegen voor de Amerikanen een heel logisch doelwit was, gezien het grote logistieke belang van het rangeerterrein en de spoorlijnen. De Amerikanen in de lucht kozen op basis van vage en onvolledige instructies er heel bewust voor hun bommen op de binnenstad van Nijmegen te gooien en vergaten daarbij een zorgvuldige selectie en volledige identificatie. Uit ‘after action’ rapporten blijkt verder dat een aantal piloten wel degelijk wist dat het om Nijmegen ging, maar dat de meesten daarvan dachten dat het een Duitse stad was.
Inmiddels is de overheid zover dat de Amerikaanse blunder formeel erkend is en hebben we het niet langer over een ‘vergissingsbombardement’. Maar al met al hebben ze ons dus ruim 50 jaar heel bewust een leugen voorgespiegeld. Dat geeft te denken over de communicatie rond andere gevoelige thema’s.
