Misschien ken je dat wel. Wanneer je in een ander land komt, verkeer je de eerste tijd in de euforische stemming van een toerist. Alles wat anders is, is fantastisch. Wat grappig dat de Duitsers nog zo van contant geld houden, wat mooi dat ze zo trots op hun auto’s zijn, wat geweldig dat hier mensen elkaar nog met ‘u’ aanspreken, men heeft hier tenminste nog respect voor elkaar! Wat is het hier lekker rustig op zondag..
Hoe langer je in Duitsland bent, hoe onvermijdelijker nadert het moment dat de roze bril van je neus valt. Zeker op een regenachtige herfstdag kan je dan elke situatie die ‘anders’ is dan je gewend bent, negatief uitleggen. Wat vervelend dat je hier nergens kunt pinnen! Wat verschrikkelijk dat hier enkel aan auto’s wordt gedacht en niet aan voetgangers en fietsers, waarom doen de mensen hier zo stijf en afstandelijk?
Paniek; alle winkels zijn dicht op zondag
Als nieuwkomer in een ander land sla je soms de ene dag door in het positieve, het volgende moment vallen alle nare dingen op. Ik denk dat iedereen deze stemmingswisselingen wel een keertje doormaakt. Die emoties zie je vaak terug op online fora waar de Nederlandse allochtonen samenklitten om elkaar wegwijs te maken in Duitsland. Daar zie je ‘verse migranten’ – net bekomen van de schok dat je niet overal kunt pinnen – in een nieuwe netelige situatie belanden: de strikte Sonntagsruhe.
Voor wie onvoorbereid is, kan de paniek groot zijn op zondagmorgen. Veel Nederlanders zijn de laatste jaren zo gewend geraakt aan geopende supermarkten op zondag, dat ze zich niet kunnen voorstellen dat in metropolen als Berlijn, Hamburg, Keulen of München op zondag bijna alles dicht is (enkele supermarkten vormen een uitzondering, met lange rijen van niet-Duitse klanten tot gevolg). Dat je in Berlijn vervolgens zo’n beetje overal tot diep in de dag uitgebreid kunt brunchen, maakt voor velen veel goed. Maar op maandag is bij menig Nederlander het onbegrip en de vertwijfeling nog altijd niet weggezakt.
Komt het dan door de machtige kerk?
Is de kerk dan zo machtig in Duitsland? Jazeker, maar de strenge zondagsrust heeft te maken met een paar meer oorzaken. In de negentiende eeuw was het in Duitsland nog heel normaal dat winkels tussen 05.00 en 23.00 uur open waren. Een stuk langer dus dan nu. Begin vorige eeuw kwam er voor het eerst een wet waarin werd opgelegd dat winkels op zondag maximaal 5 uur open mochten zijn. Die wet werd steeds verder aangescherpt, totdat er een complete zondagsrust werd ingesteld.
Achter die aanscherping zaten vooral socialistische politici die een vrije dag wilden garanderen voor werknemers, een dag voor het gezin. En ook de kerken steunden deze maatregel in de hoop dat mensen op deze rustdag naar de kerk zouden gaan. Intussen zijn in de meeste deelstaten slechts vier koopzondagen toegestaan. Een machtig verbond dus van socialisten en christenen in de politiek.
De Sonntagsruhe staat eigenlijk niet direct in de Duitse grondwet, maar in Artikel 139 van de Weimarer Reichsverfassung uit 1919. De wet heeft dus de ondergang van de Weimarrepubliek overleefd en is onderdeel geworden van het huidige Artikel 140 in de grondwet. En inmiddels heeft zelfs en constitutionele hof in Karlsruhe paal en perk gesteld aan werkgevers die onder de zondagsrust probeerden uit te komen. Zo was het langzaamaan gebruikelijk geworden dat winkels de adventszondagen voor kerst open gingen. Dat mag niet meer.
Zondagsrust blijft
Dat de rechters zo strikt aan de zondagsrust houden, is om meerdere redenen bijzonder, schrijft Heribert Prantl van de Süddeutsche Zeitung. “Allereerst is de zondagsrust volgens de rechters een juridisch beschermde traditie, die je niet met een openingstijdenwet kunt omzeilen.”
Waar in andere landen de winkels steeds vaker en langer op zondag opengaan, zal dat in Duitsland voorlopig niet gebeuren, denkt Prantl. Want de rechters verbinden de zondagsrust aan Artikel 2 in de Duitse grondwet, de bescherming van de werknemer en zijn of haar gezin. En de Duitse grondwet, daar valt niet zomaar aan te tornen.
En dus moeten de sputterende allochtonen uit Nederland zich maar stilletjes voegen naar de Duitse wetten en gewoonten. Persoonlijk ben ik er al lang aan gewend, er zijn genoeg creatieve oplossingen te vinden om geen honger te lijden op zondag.
