Duitslandnieuws organiseert samen met Berlijn op Maat komende oktober de Excursiereis Bondsdagverkiezingen 2017. In de aanloop naar de verkiezingen tonen stadsgidsen Jeroen Kuiper en Tom Bergrath alvast de locaties in Berlijn die een cruciale rol spelen.
Bundeskanzler, Bundestag, Bundesrat, Bundesländer… Bepaald overzichtelijk is het politieke bestel in Duitsland niet. Het federalisme zit diep in Duitsland verankerd. Deze structuur garandeert de zelfstandigheid van de deelstaten (Länder) ten opzichte van de federale regering (Bundesregierung) in Berlijn en is voor de eeuwigheid vastgelegd in de grondwet. Noch een referendum, noch een grondwetswijziging kan dit principe opheffen.
De turbulente ontwikkeling van de Duitse democratie heeft de basis hiervoor gelegd. Nazi-Duitsland was een totalitaire staat, waarin volgens het zogenaamde Führerprinzip de macht uiteindelijk geconcentreerd was in één persoon: Reichskanzler Adolf Hitler. De geallieerde bezettingsmachten zagen in dit sterke centrale gezag een bron van Duitse agressie, die voorgoed afgesneden moest worden.
Locatie 4: Deelstaatambassades In den Ministergärten
Tekst loopt hieronder verder:
Maar half soeverein
Bewaakt door de Amerikanen en Britten ontwierpen (West-)Duitse bestuurders een radicaal nieuwe politieke structuur. Met de geboorte van de Bondsrepubliek en het moderne federalisme in 1949 was Duitsland definitief geen eenheidsstaat meer. Het land heeft nu maar liefst 17(!) regeringen. Elk van de 16 deelstaten heeft een eigen grondwet, regering en parlement. De overkoepelende federale regering in Berlijn heeft beperkte speelruimte; gesproken wordt van een half-soevereine staat.
De deelstaatregeringen hebben veel autonomie, inspraakrecht én eigen belangen. De komst van 5 nieuwe deelstaten na de Duitse hereniging heeft het niet eenvoudiger gemaakt. Besturen in Duitsland kan een zeer taai proces zijn. Onderwijs is bijvoorbeeld per deelstaat anders geregeld; een Berlijns diploma is daardoor niet per se geldig in Sleeswijk-Holstein en andersom.
Het rondpompen van belastinginkomsten is een andere slepende kwestie. In 1949 hebben de deelstaten zich onderling solidair verklaard. Zwakkere deelstaten ontvangen daardoor extra geld uit een gezamenlijke pot, medegefinancierd door de rijke deelstaten. Aan dit financiële solidariteitsprincipe komt spoedig een einde. De ‘rijken’ (in het bijzonder Beieren) willen niet meer geven; de ‘armen’ willen niet meer veroordeeld zijn tot bedelen. Dit wordt een belangrijke aanpassing in de federale structuur.
Excursiereis Bondsdagverkiezingen 2017
Ondanks deze en andere hervormingen, staat het Duitse federalisme als een huis. De complexiteit ervan te begrijpen is een prachtige uitdaging en essentieel om Duitsland van nu en zijn heftige politieke geschiedenis te doorgronden.
De ideale mogelijkheid daartoe biedt onze excursiereis in oktober. Meld u aan en bezoek met ons onder meer de ‘ambassades’ van de deelstaten. Ironisch genoeg staan ze op een steenworp afstand van waar zich ooit de Hitler-bunker bevond.
Voor het programma, meer informatie en aanmelden, klik op:
Bekijk de eerdere afleveringen met Jeroen Kuiper en Tom Bergrath
