Het Berlijnse politieke landschap dreigt zondag volledig te versplinteren. Waar nu de twee grote blokpartijen SPD (28%) en CDU (23%) samen de dienst uitmaken, zweven de vijf grootste partijen in de peilingen rond de 15 en 20%.
Een tweepartijencoalitie lijkt na zondag zelfs niet meer mogelijk. In de stad waar elke verkiezing minstens een op de twee mensen links stemt (SPD, Groenen of Linke), breekt de AfD in de peilingen het afgelopen half jaar record na record. Voor de Berlijnse SPD-burgermeester Michael Müller is daarop maar een antwoord: een linkse coalitie.
SPD valt CDU en AfD aan
Hij valt daarbij meteen zijn huidige coalitiepartner aan Frank Henkel aan. “Alleen een coalitie zonder de Henkel-CDU kan Berlijn beter maken, zegt de ‘Regierende Bürgermeister‘ in een ingezonden brief in Der Tagesspiegel. Müller vindt namelijk dat CDU-lijsttrekker Henkel zich te veel laat leiden door de agenda van de AfD.
De christendemocraat maakte het boerkaverbod en het afschaffen van de dubbele nationaliteit tot speerpunten van zijn campagne. De SPD plaatst zich met de campagne weltoffen Berlin juist linea recta tegenover de rechtspopulisten. Dat laat zien hoe alle partijen in de hoofdstad zich oriënteren aan nieuwkomer AfD.
[iframe width=”800″ height=”680″ frameborder=”0″ scrolling=”no” style=”overflow-y:hidden;” src=”https://magic.piktochart.com/embed/16207687-opiniepeilingen-berlijn-vanaf-2011″]
AfD liberaler in Berlijn
En dat terwijl de AfD in Berlijn zich een stuk liberaler opstelt dan in andere delen van Duitsland. In het begin van dit jaar leek het er nog op dat legalisering van cannabis in het verkiezingsprogramma zou komen. Dat haalde net de eindstreep net niet.
Uiterst-rechtse kopstukken van de partij, zoals Björn Höcke, Alexander Gauland en André Poggenburg laten zich niet zien in Berlijn. Ook voorzitter van de afdeling Berlijn en omstreden partij-ideoloog Beatrix von Storch wordt bewust buiten de campagne gehouden omdat zij centrum-rechtse kiezers zou afschrikken.
Von Storch vertelt in een gesprek met Duitslandnieuws dat de haar partij de toon aanpast in Berlijn. “Een campagne hier wordt anders gevoerd dan in Beieren.” Berlijn is voor de rechtspopulisten een laboratorium. Eerder probeerden ze gericht de jonge binnenstedelijke hipster en homoseksuelen aan te spreken, niet de meest voor de hand liggende doelgroepen voor een partij voor wie het traditionele gezin het hoogste goed is.
#Racist ad at #CSDBerlin from #AfD, before and after. Whole crowd surrounding cheered as it was corrected! pic.twitter.com/KmKAiUYuhi
— Jan-L (@JanelleEyeRL) July 23, 2016
Duitse modelstad Berlijn
Veel AfD’ers hebben een moeilijke verhouding tot het kosmopolitische en liberale Berlijn. Waar links Duitsland de hoofdstad ziet als symbool voor vrijheid een multicultureel succes, is Berlijn voor veel AfD’ers juist het toonbeeld van de teloorgang van de Duitse rechtsstaat en Leitkultur. Landelijk partijleider Frauke Petry zei eerder tegen Duitslandnieuws dat “sommige wijken zijn veranderd in no-go-areas waar je niet meer kunt komen. Berlijn moet weer een Duitse voorbeeldstad worden.”
Tijdens de presentatie van het verkiezingsprogramma eind juli werd duidelijk dat de AfD zich in Berlijn concentreert op orde en veiligheid, meer dan op het thema vluchtelingen. Lijsttrekker Georg Pazderski vergeleek Berlijn met het New York uit de jaren tachtig. “Toen kon je niet over Times Square lopen zonder bang te zijn om te worden overvallen. Datzelfde gebeurt nu aan de Kottbusser Tor, in het Görlitzer Park of het RAW-terrein (hippe eventlocatie stadsdeel Kreuzberg-Friedrichshain).” De Berlijnse AfD wil daarom een vergelijkbaar zero-tolerance-beleid waarmee Rudy Giuliani destijds de straten van New York schoon veegde.
Mit diesen Plakaten macht die @AfDBerlin ab dem Wochenende Wahlkampf. Mehr zur Kampagne in Kürze auf @tagesspiegel. pic.twitter.com/pVcNEezOhJ
— Maria Fiedler (@maria_fiedler) July 28, 2016
Al sinds de val van de Muur dragen West-Duitse deelstaten via een solidariteitsbijdrage (de Länderfinanzausgleich) bij aan het economisch zwakke Berlijn. Met nog altijd de op een na hoogste werkloosheid in Duitsland (9,7%) en een schuldenlast van 60 miljard euro hebben veel conservatieven in Duitsland een negatief beeld van de stad. De AfD in de rest van Duitsland buit het beeld van luilekkerland Berlijn graag uit. Maar in Berlijn zelf is de partij een stuk voorzichtiger om de stad af te vallen, wetende dat veel potentiële kiezers werkloos zijn.
Bestuurservaring opdoen
Berlijn is voor de AfD vooral de plek waar ze willen laten zien dat ze meer kunnen dan oppositie voeren. In drie van de twaalf stadsdelen, allemaal in het oostelijke randgebied, krijgen ze bij de huidige stand in de peilingen bestuurlijke posten in het stadsdeelraadbestuur. Voor het eerst sinds de oprichting in 2013 kan het gebeuren dat de AfD aan de knoppen mag zitten. “Berlijn moet het uithangbord worden van de bestuurlijke kwaliteiten van de AfD”, zei lijsttrekker Georg Pazderski tegen de persbureau dpa.
Meebesturen in de senaat zit er in ieder geval niet in. Alle grote partijen sluiten samenwerking met de AfD uit. Von Storch is daar niet rouwig om. “Volgens mij is het onze opgave om datgene te doen wat er nu niet is: een oppositie vormen. We zijn een jonge partij. We moeten eerst maar eens wat ervaring opdoen”, aldus de voorzitter van de Berlijnse AfD tegen Duitslandnieuws.
