De straten zijn leeg als de avond valt in Grevesmühlen, 20 kilometer ten westen van het Hanzestadje Wismar. Het dorp met iets meer dan tienduizend inwoners is gebouwd rondom een moutfabriek. Maar de machines zwijgen al sinds 1990.
Een ruime week voor de deelstaatverkiezingen houdt de lokale afdeling van Alternative für Deutschland (AfD), Wahlkreis 27, Nordwestmecklenburg I een bijeenkomst. In Mecklenburg-Voor-Pommeren zijn armoede, werkloosheid, leegloop en vergrijzing al decennia een knellend probleem. Maar het thema van de avond is het algemene Duitse veiligheids- en defensiebeleid. Spreker is Georg Pazderski, AfD-lijsttrekker uit Berlijn en oud-stafchef van het Duits-Nederlandse korps.
“Ik vind het zo goed dat er iemand uit het leger nu de politiek in gaat”, zegt een dame op leeftijd. Ze is een van de ongeveer twintig toehoorders van deze avond. “We hebben in de politiek meer orde en discipline nodig.”
‘Mijn hart slaat nog altijd links’
Kandidaat voor de AfD in Wahlkreis 27 is advocaat Christoph Grimm. Hij mag zich met zijn 59 jaar tot de ‘jongeren’ rekenen deze avond. Maar liefst 33 jaar lang actief lid van de sociaaldemocratische SPD was Grimm toen hij de AfD mee hielp oprichten in 2013. “Tijdens de financiële crisis zag ik met wat voor bizarre bedragen banken en landen werden gered. Daardoor begon ik te twijfelen aan de euro.” In 2012 richtte hij samen met onder andere Bernd Lucke (voormalig AfD-leider) en Alexander Gauland (huidig vice-voorzitter AfD), Wahlalternative2013 op. Dit eurokritische platform vormde de basis voor de AfD die werd opgericht in april 2013.
Grimm worstelt zichtbaar met zijn sociaaldemocratische verleden. “Een partijlidmaatschap kun je makkelijk opzeggen maar een wereldbeeld niet. Mijn hart slaat nog altijd links. Mijn sociale hart.”
De AfD-kandidaat vreest dat de schulden die Duitsland maakte om banken te redden uiteindelijk op schouders van de burgers terecht komen. De regeringspartijen, en dus de SPD, hebben in zijn ogen daarom niet sociaal gehandeld.
Meer dan anti-islam
Voor Grimm was de eurocrisis de doorslaggevende reden om zich bij de AfD aan te sluiten. Hij is er trots op dat de partij zich inhoudelijk sindsdien verder heeft ontwikkeld. Er is volgens hem een herkenbaar profiel op duurzame energie en sociaal beleid ontwikkeld. De kritiek dat de AfD een ruk naar rechts heeft gemaakt nadat Lucke is opgestapt en is verworden tot anti-islampartij, deelt hij niet.
[iframe src=”https://www.google.com/maps/embed?pb=!1m18!1m12!1m3!1d602358.184384151!2d11.301865085655223!3d53.86132974204369!2m3!1f0!2f0!3f0!3m2!1i1024!2i768!4f13.1!3m3!1m2!1s0x47adeb98dfa9bb75%3A0xe08297b8525cad11!2sGrevesm%C3%BChlen!5e0!3m2!1snl!2sde!4v1472716152664″ width=”600″ height=”450″ frameborder=”0″ style=”border:0″ allowfullscreen]
Angst van oorlogsvluchtelingen voor AfD onterecht
In 2015 kwamen er ruim 25.000 vluchtelingen naar Mecklenburg-Voor-Pommeren, slechts 6.000 bleven er wonen. Duitslandnieuws sprak met twee Syriërs in Schwerin over de verkiezingen en de opkomst van de AfD. Zij maken zich grote zorgen over de opkomst van de AfD en merken dat Duitsers sceptischer worden over migranten.
“Natuurlijk is er de laatste maanden wel meer aandacht voor gekomen. Het is een terecht thema. Een gefundeerde, eerlijke en zakelijke kritiek op de islam mis je bij andere partijen.” Voor Grimm is het kernthema van zijn partij de strijd tegen ‘de ideologie van political correctness’.
Angst van oorlogsvluchteling voor de AfD vindt Grimm niet terecht. De AfD heeft een probleem met economische vluchtelingen: “ik begrijp dat zij onze partij niet mogen.” Mensen die voor oorlog hebben moeten vluchten, hebben niets van de AfD te vrezen, zegt hij. “Van de stroom vluchtelingen die naar ons zijn gekomen, heeft ongeveer 35% het recht om te blijven. Die overige 65% moet dan wel vertrekken.” Grimm vreest dat wanneer economische vluchtelingen in Duitsland mogen blijven, sociale onrust op de loer ligt.
AfD-kiezers radicaler dan de top
Marc Brandstetter, medewerker van de SPD en populisme-onderzoeker, vindt het knap dat de AfD in zo’n korte tijd een organisatie in Mecklenburg-Voor-Pommeren heeft weten op te bouwen. In tegenstelling tot andere partijen is de AfD top-down georganiseerd, vertelt hij diezelfde dag tijdens een kopje koffie in Schwerin, de hoofdstad van de deelstaat.
Zoals in alle Oost-Duitse deelstaten probeert de AfD in Mecklenburg-Voor-Pommeren een sterk volks karakter uit te stralen. Toch is de bemanning van de partij een vrij elitaire club, vindt Brandstetter. Er zitten oud-rechters, advocaten, ambtenaren en docenten bij. “De basis van de partij is in ieder geval een stuk radicaler dan de top.”
AfD-Lijsttrekker Leif-Erik Holm is een spannend figuur, vindt de SPD’er. Holm was een populaire radio-DJ waardoor hij makkelijk met de pers omgaat. “Hij heeft een aaibaar en gematigd karakter naar buiten toe. Toch houdt hij er ook radicale opvattingen op na. Vorige week nog zei hij op een campagnebijeenkomst dat ‘Duitsland een land voor Duitsers is’.”
AfD zondag zeker boven de 20%
Christoph Grimm heeft vertrouwen in een spectaculaire uitslag zondag. Hij verwacht dat de AfD een gordijnbonus heeft en gokt op 24%. Dat zou betekenen dat het zondag erg spannend wordt nu de huidige regeringspartijen ook rond die waarden schommelen in de peilingen. Bovendien zaten de peilbureaus tijdens deelstaatverkiezingen in maart in Baden-Württemberg, Rijnland-Palts en Saksen-Anhalt er zo’n 3% naast.
Ook Brandstetter verwacht een goede AfD-uitslag. “Ik denk dat ze rond de 20% uitkomen. Maar gezien het feit dat ze voor het eerst meedoen aan de verkiezingen, is dat echt een aardverschuiving.” Het is niet ondenkbaar dat met een dergelijke uitslag de CDU als tweede grootste wordt ingehaald. Dat kan worden gezien als een stevig signaal aan de regeringspolitiek van Merkel. In Duitsland gebruiken veel kiezers de deelstaatverkiezingen om een boodschap af te geven aan de gevestigde politiek.
Cordon sanitaire
Maar ook aan de andere kant van het politieke spectrum heeft AfD-succes gevolgen. De extreemrechtse partij NPD, die eerder in de campagne de kiesdrempel van 5% nog leek te halen, verliest kiezers aan de partij van Grimm. Met de slogan: ‘Burgerlijke types stemmen AfD, echte kerels de NPD’, proberen de rechtsextremen zich van de AfD te onderscheiden. Het mag niet baten, in de peiling van woensdag zakte de NPD naar 2%
Regeren komt in ieder geval nog te vroeg voor de AfD in de Noord-Duitse deelstaat. De SPD en CDU hebben vooraf al een cordon sanitaire om de AfD gelegd. Omdat de grote coalitie zijn meerderheid dreigt te verliezen, moet er na zondag waarschijnlijk worden gekeken naar een drie-partijencoalitie om de rechtspopulisten buiten de macht te houden.
Duitslandnieuws volgt deze week de deelstaatverkiezingen in Mecklenburg-Voor-Pommeren.
- Maandag: vluchtelingen in Schwerin
- Dinsdag: middenpartijen in de knel
- Donderdag: AfD rekent op winst
