Normaal gesproken kraait er geen haan naar de verkiezingen in Mecklenburg-Voor-Pommeren. Dat is deze keer wel anders. Alle grote Duitse media storten zich op de verkiezingen van zondag.
De reden daarvoor is simpel. Deelstaatverkiezingen in Duitsland zijn bij uitstek de gelegenheid voor ontevreden middenkiezers om een signaal aan de landelijke politiek af te geven. De AfD werd afgelopen vrijdag op 21% gepeild en wordt met deze stand zondag de derde grootste partij. In de Noord-Duitse deelstaat lijken veel kiezers Merkels vluchtelingenpolitiek af te wijzen.
Daarmee is Mecklenburg-Voor-Pommeren een voorbode van wat er voor de Bondsdagverkiezingen volgend jaar staat te wachten. In de campagne testen de SPD en CDU hun anti-AfD strategieën voor het grote werk in 2017. Vooralsnog trekken de sociaaldemocraten aan het langste eind.
Oude machtspartijen kalven af
Vanaf 1994 regeert de SPD in Mecklenburg-Voor-Pommeren, sinds 1998 als grootste partij. De minister-president en SPD-lijsttrekker Erwin Sellering geldt als de ‘vader des vaderlands’ van de deelstaat. Hij is veruit de populairste politicus en kandidaat voor het minister-presidentschap.
De SPD kwam van 36% in 2011 en staat nu op 24%. Dat is gelet op Sellerings populariteit erg mager. Marc Brandstetter, politiek expert en medewerker van de SPD, vertelt op het terras voor het deelstaatparlement in Schwerin dat het opvallend is dat het Sellering niet lukt om de partij boven de 30% te houden. “Het is tekenend voor de zwakke positie waarin de traditionele volkspartijen zich bevinden.”
Ook met de CDU gaat het slecht. De partij van Merkel staat op slechts 1% verlies in de deelstaat. Maar 23% is teleurstellend. Het grote verlies leed de partij namelijk al in 2011 en 2006. De christendemocraten presenteerden zich niet als bestuurlijk alternatief en zochten nauwelijks de een-tegen-een strijd met de SPD op. CDU-lijsttrekker Lorenz Caffier oogt weinig strijdbaar en reageert defensief in de debatten.
Paniekerige reacties op opkomst AfD
De beide grote volkspartijen zitten in hun maag met de AfD. De grote vluchtelingenstroom van 2015 is opgedroogd. Amper 6.000 vluchtelingen bleven in Mecklenburg-Voor-Pommeren wonen. Brandstetter vindt het daarom opvallend dat het vluchtelingendebat aanhoudt. Volgens hem splijt het debat de samenleving. De AfD slaagt er in om vluchtelingen bovenaan de agenda te zetten. Onderzoek van Infratest dimap laat zien dat het thema vluchtelingen inderdaad hét belangrijkste thema is voor kiezers in de Noord-Duitse deelstaat.
De SPD en CDU voelen zich gedwongen om daarop te reageren. Beide regeringspartijen raakten verwikkeld in een strijd over wie er het hardste maatregelen tegen migranten durft te nemen. Brandstetter ziet deze reflex van bedreigde machtspartijen op een succesvolle rechtspopulistische partij overal in Europa. “Toch leer je ook uit Europa dat het overnemen van standpunten van rechtspopulisten eigenlijk zelden succesvol is.”
Vluchtelingen vormen momenteel helemaal niet het grootste probleem in Mecklenburg-Voor-Pommeren, vindt de fractiesecretaris van die Linke Peter Ritter. “Het is veel belangrijker om te strijden voor beter onderwijs en betere zorg. Helaas kan je mensen hiervan nu maar moeilijk overtuigen. Het vluchtelingendebat maakt veel emoties los en daar maken CDU, SPD en AfD dankbaar gebruik van.”
CDU-veiligheidsoffensief mislukt
Na de aanslagen van juli brak er binnen de CDU een hevige discussie los over een boerkaverbod, het afschaffen van de dubbele nationaliteit, het oprekken van het medisch beroepsgheim en meer bevoegdheden voor politie en justitie. Onder aanvoering van de Beierse conservatieve zusterpartij CSU is de rechterflank van Merkels CDU bang dat ze hun imago als partij van ‘orde en veiligheid’ verliezen.
De CDU-ministers van Binnenlandse Zaken uit de deelstaten presenteerden op 19 augustus in een Berliner Erklärung een veiligheidsplan. De campagnevoerende CDU’ers Caffier en Frank Henkel (Berlijn) toonden zich onder andere voorstander van een boerkaverbod en het afschaffen van de dubbele nationaliteit. Thema’s om de AfD de wind uit de zeilen te nemen.
Toch haalden de plannen de eindstreep niet. De minister van Binnenlandse Zaken, Thomas de Mazière, moet namelijk met de coalitiegenoot SPD tot een akkoord komen. Partijleider Gabriel gaf direct al aan niet met een boerkaverbod en het afschaffen van de dubbele nationaliteit in te zullen stemmen. In de week nadat het CDU-veiligheidsplan werd gepresenteerd, verloor de CDU in Mecklenburg-Voor-Pommeren een procent.
Fractiesecretaris Peter Ritter van Die Linke vindt dat zowel de SPD als de CDU bezig zijn om groepen mensen tegen elkaar op te zetten, zegt hij tegen Duitslandnieuws. “Ze kaarten alleen maar problemen aan zonder oplossingen, net als de AfD. Voor de oplossingen moet je bij ons zijn”, zegt hij strijdvaardig.
SPD keert zich succesvol tegen Merkel
Erwin Sellering noemde Merkels vluchtelingenbeleid ‘een grote fout’. In een interview met die Welt zei hij: “Merkel doet nog steeds alsof Duitsland alle vluchtelingen op kan nemen. Dat klopt niet met de realiteit. Bovendien suggereert zij dat mensen die zich zorgen maken over de vele vluchtelingen, domkoppen of rechts-radicalen zijn.” Een opvallende koerswijziging van de partij die in de Bondsdag Merkel welkomstpolitiek regelmatig moest verdedigen tegen aanvallen vanuit de Beierse CSU.
Kritiek op Merkels politiek lijkt vruchten af te werpen. In de afgelopen twee weken won de SPD twee procent in de peilingen en het lijkt het erop dat Sellerings partij zondag als grootste uit de bus komt. De SPD denkt nu een formule te hebben gevonden tegen de ontluisterend slechte peilingen van de afgelopen maanden. Partijleider Sigmar Gabriel en fractievoorzitter Thomas Opperman stonden deze week in de rij om Sellering publiekelijk te steunen en afstand te nemen van Merkels vluchtelingenbeleid.
Peter Ritter wordt nog boos als hij terugdenkt aan het tv-debat op de NRD van vorige week. “SPD-leider schuift de schuld van zich af, hij loopt weg voor zijn verantwoordelijkheid als minister-president.” Natuurlijk moet hij kritiek leveren op Merkel, vindt de Linke-politicus. “Maar als je de kans hebt om in de Bondsraad tegen haar beleid te stemmen en je je daarvan onthoudt, dan mag je niet zo’n toon aanslaan.”
Voorbode verkiezingsjaar 2017
De deelstaatverkiezingen maken duidelijk dat 2017 een stevig verkiezingsjaar wordt. De toon in de campagne verhardt. Het vluchtelingendebat is veel hardnekkiger dan gedacht en splijt niet alleen de Union (CDU/CSU) maar ook in toenemende mate de ‘grote coalitie’ van CDU en SPD.
In Mecklenburg-Voor-Pommeren, maar ook in de Bondsdag en in deelstaat Berlijn, is de grote coalitie op elkaar uitgekeken. Het opent de weg voor nieuwe politieke experimenten zoals een linkse coalitie of een samenwerking van CDU en de Groenen, zoals in Baden-Württemberg.
SPD en CDU nemen naar hartenlust standpunten over van de AfD maar weigeren vooralsnog elke samenwerking met de rechtspopulisten. Zo laten de verkiezingen in Mecklenburg-Voor-Pommeren zien dat de AfD, ondanks het cordon sanitaire, op dit moment de politieke agenda bepaalt in Duitsland.
Duitslandnieuws volgt deze week de deelstaatverkiezingen in Mecklenburg-Voor-Pommeren.
- Maandag: vluchtelingen in Schwerin
- Dinsdag: middenpartijen in de knel
- Donderdag: AfD rekent op winst
