Milieuactivisten vinden Monsanto een gevaar voor de biodiversiteit. Het Amerikaanse concern is een voorloper op het gebied van genetische manipulatie van gewassen en produceert onder andere het omstreden bestrijdingsmiddelen glyfosaat.
Dekkers was tegen
De twee maanden geleden vertrokken topman van Bayer, Marijn Dekkers, hield een overname van Monsanto altijd tegen. Hij vond een overname van 50 miljard te riskant. De Nederlander was bijzonder populair in het Duitse bedrijfsleven. Monsanto-topman Hugh Grant, die de beurskoers de afgelopen elf jaar verelfvoudigde, liet in een eerste reactie weten een overname ook niet te zien zitten.
Zaadindustrie in 2012.
De nieuwe Bayer-topman Werner Baumann stelde bij zijn aantreden op 1 mei nog dat er op korte termijn niets revolutionairs te wachten stond en dat men van Bayer continuïteit verwachten kon. Dat al binnen drie weken een overnamebod van ruim 62 miljard dollar (55 miljard euro) op tafel ligt, is een grote verrassing. Duitslands grootste farmaceutische en chemiebedrijf biedt 122 dollar per aandeel. De overname van Monsanto zou gefinancierd worden met vreemd kapitaal en eigen vermogen.
De deal biedt voor Bayer naar eigen zeggen de ‘overtuigende gelegenheid’ een wereldspeler te worden voor zaadgoed, plantenmateriaal en gewasbescherming. Het Duitse concern denkt al in 3 jaren na de overname jaarlijks zo’n 1,5 miljard dollar te kunnen besparen.
De Europese of Amerikaanse mededingingsautoriteit moet hoogstwaarschijnlijk toestemming verlenen voor deze overname. Omdat de markt met vijf biochemische producenten al zo weinig aanbieders kent, bestaat er een risico dat de kartelwaakhond deze overname blokkeert.
Meest gehate bedrijf ter wereld
Na olieconcern Shell is het Amerikaanse Monsanto het meest gehate bedrijf ter wereld. De Nederlandse journaliste en auteur Annemieke Hendriks uit Berlijn zegt tegen Duitslandnieuws dat het opvallend is dat Monsanto een slechtere naam heeft dan Bayer.
Volgens Hendriks zijn beide bedrijven vrijwel identiek: “het zijn beide biochemische bedrijven, ze handelen allebei in zaden en bestrijdingsmiddelen maar alleen op een ander continent.” Eind van dit jaar verschijnt haar boek ‘De tomaat en de bizarre wereld van vers voedsel‘, waarin ze een inkijk geeft in de wereld van de tomaat in Europa van zaad tot supermarkt. “Het is zo’n complexe wereld. Er zijn veel misverstanden in de media en er wordt veel onzin beweerd. Ze hebben hun oorsprong op verschillende continenten, Bayer in Europa, Monsanto in de VS”
Het Duitse chemieconcern Bayer met een beurswaarde van 80 miljard euro wil het Amerikaanse Monsanto dat 41 miljard euro waard is op de beurs overnemen. De Duitsers zijn een stuk groter met 118.900 werknemers en 42,2 miljard euro omzet in 2014 tegen 22.500 werknemers en 13,4 miljard dollar omzet voor de Amerikanen in 2015.
Bayer staat onder druk
Tot voor kort was Monsanto in deze miljardenmonopoly zelf nog op overnamejacht. Maar het Zwitserse Syngenta ging liever in zee met het Chinese staatsbedrijf ChemChina. De drie branchereuzen Monsanto, BASF en Bayer staan nu onder druk om partners te zoeken om in de hoogste klasse mee te kunnen blijven doen. Anders worden ze veroordeeld tot een bijrol.
Precies dat aspect baart milieuactivisten en boeren zorgen. Greenpeace vreest een monopolist op de agrarische wereldmarkt. Ook boeren denken dat ze daardoor nog meer invloed op de industrie verliezen, vertelt megaboer Jörg Haasse tegen Die Welt. Hij verbouwt 1.500 hectare tarwe in Mecklenburg-Voorpommeren. “Ik zoek altijd naar het beste materiaal. Daarvoor heb ik variatie nodig en het is de vraag of dat gewaarborgd blijft. Ik weet waar dat toe kan leiden. Vroeger tijdens de DDR hadden we ook een planeconomie.”
Angst milieuactivisten niet geheel terecht
Volgens Hendriks is de angst van milieuactivisten niet geheel terecht. Minder aanbieders op de markt kan altijd tot een verarming van het aanbod leiden, zegt ze. “Maar het complete aanbod van groentezaad ligt nu al in de handen van slechts 5 multinationals en 5 (Nederlandse) familiebedrijven. Daar zal een overname niet veel aan veranderen. Het verschil met met Bayer en Monsanto is dat de Nederlandse producenten niet zich niet met chemische bestrijding bezighouden.”
Risico op imagoschade
Het concern uit Leverkusen pakt het met hun plan compleet anders aan dan veel andere Duitse bedrijven die er alles aan doen om een zo schoon mogelijk imago omhoog te houden. Investeringen in ‘vieze’ kolen bijvoorbeeld zijn vanwege de Energiewende steeds minder populair.
Allianz, een van de grootste verzekeraars ter wereld, maakte daarom eind 2015 bekend dat het hier niet meer in investeert. Zelfs de energiebedrijven zelf proberen inmiddels gas-, kolen-, en kernenergie af te stoten of te minderen. Zonder een duurzaamheidsbeleid gaat het niet meer in het Duitse bedrijfsleven.
Maar Bayer trekt zich daar niets van aan en haalt direct meerdere risico’s in huis die onder de eind mei vertrokken Nederlandse topman Marijn Dekkers onbespreekbaar waren. Monsanto ligt wereldwijd onder vuur bij milieuactivisten die genetisch gemanipuleerd voedsel bestempelen als ‘Frankenfood‘, een woordspeling op filmgriezel Frankenstein. Monsanto sleutelt bijvoorbeeld aan maïs, soja en tarwe om de gewassen beter te beschermen tegen ziekten.
Ook de poging van Monsanto om een patent aan te vragen op vlees van varkens die gevoerd zijn met genmaïs, bracht de Amerikanen negatief in het nieuws. Met een overname riskeert Bayer het grootste doelwit te worden van milieuactivisten van over de hele wereld.
Schandalen bij Bayer
Het concern uit Leverkusen had al geen onberispelijk imago als het gaat om milieu. Als fabrikant van diverse bestrijdingsmiddelen tegen insecten wordt het bedrijf er van beschuldigd medeverantwoordelijk te zijn voor de wereldwijde bijensterfte. En 15 jaar geleden kwam het bedrijf nog opspraak door cholesterolverlager Lipobay dat in verband werd gebracht met de dood van 52 mensen.
Nederlandse boeren zullen uit dezelfde periode nog het schandaal herinneren van een vaccin voor verkouden koeien. Dierenartsen achtten het bewezen dat runderen massaal ziek werden. Het Duitse concern ontkende dat het vaccin de oorzaak vormde. Vanuit de Nederlandse landbouw ontstond toen de protestactie ‘Giftig op Bayer’.
Weinig schade
Toch zeggen merkenexperts dat het het imago van Bayer als uitvinder van de aspirine en onderzoeker naar medicijnen onder de Duitse bevolking een groot vertrouwen geniet. Dit beeld zou volgens deze experts niet van vandaag op morgen kunnen omslaan. “Bayer kan wel wat hebben”, zegt Martin Fassnacht, marketingprofessor van de WHU Otto Beisheim School of Management tegen N24. Volgens hem heeft het concern weinig schade overgehouden aan schandalen uit het verleden.
Toch ziet hij de eventuele overname van Monsanto als een risico. Ook omdat het Amerikaanse concern zich niet enkel bezighoudt met gentechnologie, maar ook bestrijdingsmiddelen produceert zoals het recent in opspraak geraakte glyfosaat. Het patent voor het middel onder de naam Roundup is weliswaar al afgelopen, toch halen de Amerikanen jaarlijks nog een omzet van 2 miljard dollar. Europa debatteerde afgelopen week nog over een verbod op het middel. Hiermee zou Bayer een groot probleem in huis halen.
Een beslissing in de Europese Raad werd vorige week nog uitgesteld. Hoogst opvallend is dat Bayer eenzelfde soort bestrijdingsmiddel produceert met dezelfde werkzame stof. Vorige week nog bood Greenpeace de Nederlandse Tweede Kamer een petitie aan tegen het toelaten van glyfosaat, die werd 161.000 keer ondertekend.
Experts denken dat Bayer bewust is van deze risico’s maar ze op de koop toe wil nemen. De Duitsers zouden vooral een groot voordeel zien in het uitbreiden van hun markten wereldwijd. Monsanto is vooral sterk in zaadgoed, Bayer met pesticiden. Een sterke combinatie, stelt analist Jacob Thrane van de Baader Bank eveneens tegen N24. In de VS heeft de recente fusie van Dow Chemical en Dupont het grootste concern ter wereld op het gebied van gewasbescherming en zaadgoed gecreëerd. Daarmee is de hele sector in beweging gekomen.
