Het is voor mij moeilijk te begrijpen wat jonge mensen ertoe verleidt om op deze manier een einde aan hun eigen leven te maken. Het lijkt er ook niet op dat dit uit wanhoop is geboren, maar eerder uit een ideologische zienswijze. De zelfmoordenaars hebben blijkbaar het gevoel dat het leven op aarde minder aantrekkelijk is dan het leven na de dood.
Ik kan niet beoordelen of dit ingegeven is door radicale geestelijken, maar ik vraag me wel af of men op deze zienswijze op tijd psychologisch invloed kan uitoefenen. Als jurist zie ik een gevaar dat de maatschappelijke gevolgen van dergelijke aanslagen toenemen en de rechtsstaat ondermijnd wordt.
Rechtsstaat afgeschaft
Na de aanslagen in Parijs leeft Frankrijk al maanden in de status van noodtoestand. De rechtsstaat wordt met dergelijke middelen feitelijk afgeschaft. Dit zal in Duitsland niet zo snel gebeuren. De noodtoestand afkondigen kan alleen als je over oorlog spreekt, zoals François Hollande in Frankrijk doet.
Ik heb er grote vraagtekens bij of deze terminologie de juiste is. De VS hebben na 9/11 de ‘war on terror’ uitgeroepen. De oorlogen in Afghanistan en Irak waren het gevolg. De consequenties hiervan zien wij nu. Het hele Midden-Oosten is ontregeld. De bedreigingen zijn niet afgenomen, maar zijn alleen maar meer geworden. De vluchtelingencrisis is uiteindelijk een gevolg van het ontregelen van het Midden-Oosten.
De Duitse oud-bondskanselier Gerhard Schröder heeft in de zomer van 2002 duidelijk ‘nee’ gezegd tegen een deelname van Duitsland aan de Irak oorlog. De meerderheid van de Duitsers steunde deze politieke houding van Schröder. Het waren juist de gevolgen die wij nu zien die Schröder en de meeste Duitsers weerhielden om mee te doen aan de oorlog in Irak.
Wapengeweld niet de enige oplossing
Hoe verschrikkelijk de aanslagen in Parijs en Brussel ook mogen zijn, het gaat niet om oorlog. Oorlog suggereert de oplossing met wapengeweld en ik ben er van overtuigd dat dit nooit de oplossing alleen is. De meeste daders van Parijs en Brussel zijn opgegroeid in Europa en in deze gevallen vooral in België. Het is blijkbaar niet gelukt deze mensen op een dergelijke wijze te integreren dat zij onze normen en waarden erkennen.
Ik geloof dat de oplossing niet in uitsluitend wapengekletter ligt, maar in een verbeterde integratie. Met alleen wapengeweld creëren wij maar meer terroristen en spelen wij IS en Al Qaida in de kaart. Het gaat er om hoe wij voorkomen dat onze jeugd terroristen worden. Daarvoor moeten wij de oorzaken achterhalen en de gefrustreerde jeugd meer bieden dan nu blijkbaar het geval is.
Maatschappelijke erkenning
Als mensen zich uitgesloten voelen, geen kans op banen hebben, minder betaald krijgen dan autochtonen, dan vormen deze omstandigheden een voedingsbodem voor radicalisering. Wij moeten er voor zorgen dat groepen van mensen zich niet uitgesloten voelen, maar deel uitmaken van de maatschappij.
Daarom is het bezoek van koning Willem-Alexander in de Schilderswijk in Den Haag van afgelopen week zo belangrijk. Ook al was het toeval dat dit kort na de aanslagen gebeurde, het is een blijk van maatschappelijke erkenning en dat voelen mensen. Als moslims als een gevaar voor de maatschappij worden neergezet, zal de radicalisering alleen maar toenemen. Het gaat er om criminelen te isoleren en niet om alle moslims over een kam te scheren.
Parallelle samenlevingen ondermijnen
Ik ga er van uit, dat ook in Duitsland deze aanpak de boventoon zal voeren, ongeacht de op dit moment sterke rechts-populistische aanhang van de AfD. Duitsland zal zich moeten richten op het ondermijnen van zogenaamde Parallelgesellschaften – parallelle samenlevingen – zoals die bijvoorbeeld in Molenbeek, maar ook in Duitse steden dreigen te ontstaan. Aanslagen zoals in Brussel dienen te worden opgelost door de politie en de veiligheidsdiensten.
Het valt op dat in Duitsland zelfs politici van de Groenen inmiddels pleiten voor een versterking van de politiemacht. En wij hebben meer allochtonen in het politiekorps nodig. Dit is één stap. Een andere is de modernisering van de technologie. Vaak wordt nog met ouderwetse computersystemen gewerkt.
Grens sluiten helpt niet
Een andere les lijkt mij heel belangrijk. De aanslagen van Brussel maken duidelijk dat samenwerking in Europa essentieel is om veiligheid te waarborgen en te verbeteren. De illusie dat nationale oplossingen veiligheid bieden zou inmiddels bij iedereen verdwenen moeten zijn als je rationeel naar de gebeurtenissen kijkt.
De autoriteiten waren blijkbaar door de Turkse veiligheidsdienst gewaarschuwd voor een van de daders, maar deden niets. Het maakt niet uit of die fout aan de Nederlandse of de Belgische kant ligt, het symptoom van gebrekkige samenwerking is duidelijk. Wij zien dat de kreet naar gesloten grenzen geen oplossing biedt als de daders uit eigen kweek komen.
Oorzaak van zelfmoord
Afgelopen weekeind las ik een interview in de Frankfurter Allgemeine Zeitung met een islamdeskundige die grote vraagtekens zette bij de oorzaak van dergelijke zelfmoordaanslagen.
Hij plaatste deze in een context met ontwikkelingen zoals bijvoorbeeld het bloedbad op de Columbine High School. In Italië hebben blijkbaar twee jongens kort geleden een andere jongen vermoord. Gevraagd naar hun motieven gaven zij aan dat zij wilden ervaren wat het betekent een mens te vermoorden. In dit kader vermeldde hij ook dat er 25% geconverteerden bij IS aangesloten zijn. Hij betoogt dat het nihilisme van de zelfmoordenaars in de islam geen wortels kent.
Aanslagen op asielzoekers
In Duitsland is er helaas ook een andere integratie niet gelukt. De aanslagen op asielzoekerscentra dienen te worden opgelost en te worden voorkomen. Als buitenlanders in Duitsland zich niet meer veilig voelen, is ook dit een mogelijke reden voor radicalisering.
Het is belangrijk dat de rechts-extremistische moorden van de NSU die nog steeds in München voor de rechtbank worden afgehandeld, zich niet herhalen. De tekortkomingen van diverse veiligheidsdiensten in dit verband zijn niet acceptabel. Het ondermijnt het gevoel van veiligheid en biedt eveneens een voedingsbodem voor radicalisering op beide kanten van het politieke spectrum.
Waak voor oorlogstaal
De aanslagen van Parijs en Brussel geven aanleiding tot zorg voor de rechtsstaat. Duitsland en Nederland zijn tot nu toe grote aanslagen bespaard gebleven. Uiteraard hoopt iedereen dat dit zo blijft. Ik hoop dat door een verhoudingsgewijs kleine groep van zelfmoordplegers (wel met grote impact) en criminelen niet de rechtsstaat op de schop gaat.
Wij moeten ervoor waken om ons mee te laten slepen in oorlogstaal en het roepen om eenvoudige oplossingen. Onze democratische cultuur en de rechtsstaat zijn niet gebaseerd op wapengeweld, ook moeten wij onze principes soms daarmee beschermen.
