- Download de PDF voor een gedetailleerde vergelijking
Van asiel en euroscepsis naar anti-islam
Het eerste landelijk partijprogramma van de AfD uit 2013 staat niet meer op de website van de partij en dus tast Duitsland in het duister over wat de rechts-populisten nu precies willen. Op het partijcongres eind april in Stuttgart gaat daar verandering in komen, de leden stellen dan vast wat de protestpartij met Duitsland wil.
Het ontwerp-programma wordt in de komende dagen aan de leden gestuurd maar lekte ruim een week geleden al uit. Onderzoeksjournalisten van het Correctiv en Spiegel Online legden de hand op het eerste programma-ontwerp en een aantal e-mails van de controversiële AfD vice-voorzitter Von Storch. Daaruit blijkt een duidelijke koerswijziging: “de thema’s asiel en euro zijn uitgeput en brengen niets meer. De pers zal zich storten op onze verwerping van de politieke islam, meer dan op welk ander thema dan ook”, aldus von Storch in een mail.
Belangrijke momentopname
Bijna niemand leest de programma’s van de ‘normale’ partijen. Dat is bij het aanstaande AfD-programma wel anders. Na de enorme winst in de deelstaatverkiezingen is Duitsland zich bewust van de enorme potentie van de rechts-populisten. Bovendien radicaliseert de partij zich in rap tempo, vertelden eerder al professor Münkler van de Humboldt-universiteit en CU/SGP-Europarlementariër Peter van Daalen tegen Duitslandnieuws.
Anti-islam met kleine lettertjes
De titel van paragraaf 8 ‘de islam hoort niet bij Duitsland’ doet vermoeden dat de AfD de islam in zijn geheel afwijst, zoals we ook dat van de PVV kennen. Even verderop in de alinea blijkt echter dat hiermee de radicale islam wordt bedoeld: “een islamitische geloofspraktijk die zich tegen de democratische samenleving, tegen de wetten van dit land en tegen de joods-christelijke-
Tóch doet de AfD in het concept-programma vergaande voorstellen tegen de uitingen van de islam in het Duitse straatbeeld zoals we ook van Wilders kennen: tegen de bouw van minaretten, een verbod op oproep tot gebed, een burka en niqaab verbod in de publieke ruimte, het verbieden van de hoofddoek bij overheidsdiensten en sluiting van alle koranscholen. Met het verbieden van de koran of het bestempelen van de islam als een totalitaire ideologie gaat de PVV duidelijk en stapje verder. De AfD daarentegen stelt voor de ‘islam van binnenuit te hervormen’, bijvoorbeeld door islamcritici actief te ondersteunen en imams aan Duitse universiteiten op te leiden.
‘Echte’ vluchtelingen opvangen vs. grenzen dicht
EU hervormen, niet radicaal afwijzen
De PVV laat er geen misverstand over bestaan; de partij wil de strijd aanbinden met het ‘EU-nationalisme’, Nederland moet uit de EU stappen. De AfD, opgericht als eurosceptische partij, keert zich ook tegen een ‘Europese superstaat’ maar wijst de EU niet zó radicaal af. In het programma pleit de AfD voor vergaande hervormingen. “Het moet weer een economische gemeenschap worden, gebaseerd op de gemeenschappelijke belangen van individuele lidstaten”, aldus het programma.
Wilders was tot 2012 ook vóór een Europese economische gemeenschap maar wijst dit tegenwoordig af omdat “dit project werd gekaapt door lieden die de Groot-Europese gedachte aanhingen en op de proppen kwamen met een superstaat”, aldus het PVV partijprogramma hún Brussel, óns Nederland uit 2012. In ieder geval moet volgens de AfD verdere Europese integratie worden voorkomen, zeker als het de kerntaken van de soevereine natiestaat betreft: een gemeenschappelijk buitenlands beleid of een gezamenlijk Europees leger.
Dreigen met referendum over de euro
Dezelfde twijfel ook bij de euro. De muntunie bedreigt volgens het concept-programma het ‘vreedzame samenleven in Europa’. De weeffout zat in het ontstaan van de muntunie: “het was een politiek project, alle waarschuwingen van economen werden genegeerd.”
De AfD wil een referendum over het Duitse verblijf in de muntunie in het geval dat de EU niet terugkeert naar het oorspronkelijke stabiliteitspact uit het verdrag van Maastricht. Dat betekent “geen transferunie, geen staatsfinanciering door de ECB, geen hulppakketten aan zwakke landen en uit de bankenunie”. Een referendum lijkt dus de enige optie. Hierin gaat ook de PVV een stap verder. De partij van Wilders vindt de euro een ‘waanzinproject’ waar Nederland zo snel mogelijk uit moet stappen, met of zonder referendum.
Directe democratie, autoriteit en klimaatonzin
Het teruggeven van de macht aan het ‘volk’ en het herstellen van autoriteit en gezag kenmerken alle rechts-populisten in Europa, zo ook de AfD en de PVV. Laatstgenoemde komt echter met zeer specifieke veiligheidsmaatregelen, bijvoorbeeld het invoeren van minimumstraffen, stapelen van straffen en preventief fouilleren. De AfD legt meer de nadruk op het verbeteren van -en investeren in- het politie-apparaat en het versnellen van rechtsprocedures.
Beide partijen willen een invoering van het bindend referendum. Voor de AfD is Zwitserland hierbij het voorbeeld. De PVV noemt specifiek een bindend referendum over de multiculturele samenleving of de EU. De twee rechts-populisten vinden elkaar ook in het ontkennen van het klimaatprobleem. De AfD wil “het stigmatiseren van CO2 bestrijden” en de belasting op CO2-uitstoot en elektriciteit afschaffen en net als de PVV de subsidie aan milieugroepen stoppen. Ook willen beide partijen voorlopig doorgaan met het opwekken kernenergie.
Vrije markt vs. verzorgingsstaat
De transformatie van een liberaal-conservatieve naar een burgerlijk-nationale partij legt binnen de AfD een pijnlijke zenuw bloot. Die wordt het duidelijkst zichtbaar in de omgang met de verzorgingsstaat: “We kunnen niet alleen een partij van de lage inkomens en de werklozen zijn”, zegt de liberale Jörg Meuthen, de landelijk woordvoerder en de leider van de AfD in Baden-Württemberg tegen Der Spiegel.
Van partijleider Frauke Petry komt een heel ander geluid. Zij zei direct na de deelstaatverkiezingen de partij van de ‘sociale samenhang’ en ‘van de kleine man’ te willen zijn. Tóch klinkt de ‘kleine man’ van Petry niet echt door in het sociaal-economische hoofdstuk van het ontwerp-programma, op het behoud van het huidige minimumloon na. De partij wil de verzorgingsstaat grondig hervorming onder de motto’s; ‘alleen steun van de staat bij échte nood’ en ‘privaat gaat voor de staat’.
De belangrijkste sociale en economische maatregelen in het concept-programma staan, zijn: versobering van de WW, het activeren van mensen in de bijstand, het landelijke arbeidsbureau afschaffen, minder regels voor bedrijven, terugdringen van de bureaucratie, afschaffen van de vennootschapsbelasting en een in de grondwet vastgelegde maximale belastingheffing. De PVV zegt als enige partij in Nederland de erfenis van Willem Drees te beschermen en wil niet tornen aan de de verworvenheden van de verzorgingsstaat.
AfD inhoudelijk verrechts, maar is nog geen PVV
Kortom, de AfD is inhoudelijk naar rechts opgeschoven maar nog niet helemaal bij de Wilders familie aangekomen. Het ontwerp-programma laat in ieder geval zien dat de partij enorm in beweging is. Nationaal-conservatieve elementen tekenen het stevige anti-islam hoofdstuk, een tekst die een half jaar geleden nog ondenkbaar was geweest. De AfD is ook duidelijk patriottistischer en burgerlijker geworden dan voorheen, waarbij de Duitse Leitkultur en het traditionele gezin als ‘kiemcellen’ van de samenleving worden gezien. Ook aan het propaganderen van homoseksualiteit, seksuele voorlichting op jonge leeftijd en de doorgeschoten emancipatiedrift van vrouwen moeten volgens de AfD een halt worden toegeroepen.
Zeer waarschijnlijk wordt het sociaal-economische beleid hét strijdpunt van de AfD in de komende maanden: ‘de kleine man of de middenstand’. In het laatste heeft de eenmanspartij van Wilders al eerder een duidelijke keuze gemaakt, de ledenpartij AfD ruziet nog.
