De christendemocraten dalen in de peilingen door de vluchtelingencrisis, terwijl de SPD zelfs iets sterker wordt. Campagnestrateeg Job Janssen vertelt waarom de sociaaldemocraten toch in een lastige positie verkeren en waarom de partij niet anders kan dan het steunen van Angela Merkel
CDU/CSU roetsjen naar beneden in de peilingen terwijl SPD de dans ontspringt. Hoe kan dat?
Dat komt vooral doordat ze niet zo zichtbaar zijn op dit thema. In Duitsland kijken de meeste mensen vooral naar Angela Merkel (CDU) en Horst Seehofer (CSU). De sociaaldemocraten hebben geen persoon die dit thema naar zich toe weet te trekken. Ze vinden dit erg ingewikkeld, bovendien zit de partij in zeker twee spagaten.
Welke?
Je hebt de landelijke partijlijn, die erg het beleid van Merkel steunt. Noem het de morele lijn. Daar tegenover staan de deelstaten waar politici meer ‘met hun poten in de modder staan’. Zij geven hele andere signalen af en roepen naar Berlijn: ‘jongens, we zitten aan onze limiet, we kunnen dit niet aan’.
En de tweede spagaat?
Je hebt de linker- en rechtervleugel, waarbij rechts iets kritischer durft te zijn op de koers van Angela Merkel. Zo denkt fractieleider Thomas Oppermann hardop na over het invoeren van een maximum. Maar dit gaat vooral over de gespleten achterban waarvan ruim de helft de Merkel-koers niet steunt. De SPD kan die zorgen niet naast zich neerleggen.
Intussen ontpopt de SPD zich tot de grootste steun en toeverlaat van Merkel.
Ja, ze is eigenlijk de gedroomde SPD-bondskanselier! Op vele vlakken haalt Merkel de SPD zelfs links in. Dat maakt het voor de sociaaldemocraten ook zo lastig. Je hoort de verschillende lijnen van de partij wel, maar dat levert een wat wazig beeld op. Uiteindelijk kijkt de kiezer toch vooral naar wat Merkel doet.
Dus de SPD doet er goed aan om onzichtbaar te blijven zodat haar fouten niet afstralen op hen?
Nee, het is erg spannend voor de SPD. Normaal gesproken volgt Merkel een middenweg. Dat doet ze nu duidelijk niet door een kant te kiezen. Voor de sociaaldemocraten is het risico groot dat de bondskanselier uiteindelijk toch gaat luisteren naar de hardliners binnen de CDU en Horst Seehofer van de CSU. Daarom hoorde je afgelopen week ook geluiden vanuit de SPD dat ze vooral niet teveel naar haar eigen partij moet luisteren, want dat brengt volgens hen de coalitie in gevaar.
Merkel heeft een uitstekende band met Frank-Walter Steinmeier. Wat heeft ze aan hem?
Die band was altijd al goed. Ze zoekt nu vooral dekking bij SPD’ers die op haar lijn zitten. Naast Steinmeier zijn dat vice-voorzitter Ralf Stegner en minister van Justitie Heiko Maas die hard van leer trekt tegen Pegida en AfD.
En dan hebben we het nog niet over partijleider Sigmar Gabriel gehad.
Nee, hij probeert zich te onderscheiden door af en toe wat genuanceerder te willen zijn dan Merkel. Het gevaar ontstaat dat Gabriel vlak voor de verkiezingen een soort kopie van Merkel is geworden. Dat komt zijn eventuele kandidatuur niet ten goede.
Tegelijk kan hij Merkel niet niet teveel afvallen, of wel?
Nee, dat is politieke zelfmoord. Dat zal de SPD tot aan de komende verkiezingen dus ook niet doen. Dit overstijgt de partijpolitiek omdat het thema zo zwaar beladen is. Daarom staan de neuzen dezelfde kant op. Want ook bij de sociaaldemocraten zijn de zorgen groot. Vragen als ‘waar gaat dit land heen?’ spelen nu op. Wat is de positie van Duitsland als moreel leider in Europa en in de wereld?
In maart zijn er deelstaatverkiezingen, hoe erg is het als de CDU dan wat zetels verliest?
Dat kan een risico zijn, al doet de CDU het in de deelstaten altijd iets slechter dan landelijk. Mocht de SPD er dan steviger uitkomen, dan zul je zien dat ze coalities gaan proberen te vormen met Die Linke, iets waar ze tot nog toe erg huiverig voor waren. Als het regionaal werkt, is dat een goede test voor landelijk. Het vormen van een links blok is de enige manier om Merkel te verslaan bij de landelijke verkiezingen in 2017.
