In november is Angela Merkel precies tien jaar bondskanselier van Duitsland. Het is altijd weer opvallend hoe gewoontjes ze eigenlijk is. Geen haantjesgedrag, geïnteresseerd in de ander. Wie met haar een afspraak heeft hoeft geen uren te wachten. Geen overdreven security-check, geen machtsvertoon. Meestal doet ze de deur op de zevende verdieping van het Kanzleramt zelf open.
Machobureau
Haar voorganger Gerhard Schröder stond nooit in de deuropening. Bij hem moest je – nadat je het enorme vertrek was binnengekomen – zeker 17 forse stappen zetten voordat je voor zijn kolossale bureau stond. Vier meter lang, 1,30 meter breed. Daarachter het kunstwerk van Georg Baselitz, een neerstortende adelaar.
Dat machobureau liet Merkel staan. Ze verving de adelaar voor een portret van Konrad Adenauer. Maar ze zit bijna nooit achter de gigantische schrijftafel. Ze werkt liever aan een kleiner tafeltje direct om de hoek van de deur. Ze belt haar assistenten niet op. Ze loopt er liever even langs, of roept ze door de deur.
Merkel poseert hier met de voormalige Franse president Sarkozy. Achter haar het imposante bureau en het schilderij van Adenauer.
Schröder had vanachter het bureau uitzicht over de lagere verdiepingen binnen het Kanzleramt zelf, zijn eigen machtscentrum. Hij zat dus met de rug naar het parlement. Merkel heeft haar blik naar buiten gericht op de Reichstag waarop de spreuk prijkt ‘Dem deutschen Volke‘. Veelzeggend, schrijft Süddeutsche Zeitung.
Geen handtas
Je ziet Merkel nooit met handtas, uit vrees met Thatcher vergeleken te worden. De vraag is of vrouwen anders met macht omgaan. Merkel doet het in ieder geval anders dan haar voorgangers. Ze mag dan de machtigste vrouw ter wereld zijn, de informele koningin van Europa. Maar ze viert die positie niet. Het is eerder andersom.
Merkel heeft als voordeel dat ze de eerste vrouwelijke bondskanselier is. Ze kan daardoor veel op haar eigen manier doen, zonder zich aan ongeschreven regeltjes te moeten houden die bij het ambt horen. Let altijd op de kleur van haar mantelpakken. Knalrood wanneer er een minister moet worden weggestuurd en als het WK wordt gewonnen. Abrikooskleurig bij een top in Zuid-Amerika, stralend tussen de mannen in grijze pakken. Feloranje als ze op campagne is, in de huiskleuren van de CDU.
Knalrood als Duitsland wint.
Ze draagt wel eens dezelfde kleding, doet regelmatig zelf boodschappen en neemt – als het moet – daarbij zelfs de premier van China op sleeptouw. Ze bestormt zalen niet zoals haar voorgangers Kohl en Schröder, maar komt op haar gemak binnenlopen. In het begin baanden haar veiligheidsmensen nerveus de weg, zoals ze bij Schröder gewend waren. Maar tot hun verbazing was de bondskanselier hen niet zo driftig gevolgd.
Merkiavellisme
Bij onderhandelingen draait ze niet om de hete brei heen. Ze is open en direct en heeft haar strategie van tevoren goed doordacht. Na haar eerste jaar als bondskanselier zei ze daarover: “misschien kan ik de dingen ook anders aanpakken omdat er nog niet eerder een vrouw bondskanselier was”.
De Duitse socioloog Ulrich Beck noemde dat ‘Merkiavellisme’. Bemiddelen, onderhandelen, de consensus zoeken. Liever voor de 37ste keer met Poetin bellen en zich ergeren, dan een keertje te weinig bellen. Liever tot in de vroege uurtjes onderhandelen in Brussel, dan zonder resultaat uit elkaar gaan.
De Russische president Poetin probeerde Merkel te imponeren met zijn hond.
Ze is er goed in fouten behoedzaam op anderen af te schuiven. Nederlagen weet ze te verkopen als ingecalculeerde acties. Na een teleurstellende top spreekt ze van ‘eerlijke compromissen’. Maar ze is er nog veel beter in om niet te pochen over overwinningen. Het is haar verdienste dat door die terughoudendheid andere landen de Duitse leidende rol in hoge mate accepteren, zeggen veel Duitse politiek experts.
Altijd het buitenbeentje
Een andere machtige vrouw, IMF-baas Christine Lagarde zegt dat vrouwen beter macht om kunnen gaan dan mannen. Maar er is vaak wel een crisis nodig voordat vrouwen het roer van de mannen overnemen mogen. De CDU lag op zijn rug na de smeergeldaffaire van Helmut Kohl. Er was een fris iemand nodig die de vastgelopen partij even weer vlot kon trekken, maar daarna makkelijk weer aan de kant worden kon worden gezet wanneer het ergste voorbij was.
Maar die ‘kleine meid uit het oosten’ bleek geen interim. Ze wist stand te houden in het mannenbolwerk. Iets waar ze ervaring mee had, want ze was altijd al het buitenbeentje geweest. Domineesdochter op een socialistische school, de enige vrouw die natuurkunde studeerde in Leipzig. Ook op de academie in Berlijn Adlershof was ze op de secretaresse na de enige vrouw. En later in de politiek was ze als wetenschapper altijd een buitenstaander tussen de politieke dieren. Maar wel eentje die goed oplette en snel leerde.
Afwachten en dan toeslaan
Het verhaal van Angela Merkel toont aan hoe ze stelselmatig door de mastodonten als Schröder en Kohl werd onderschat. Wie dingen gedaan wil krijgen in een partij moet de meerderheid winnen voor een standpunt. Als je totaal andere dingen roept, schop je het niet ver. Merkel wacht liever af tot het juiste moment, verzamelt dan een meerderheid of sluit een compromis. Critici zeggen dat ze te veel treuzelt.
Maar als ze na lang genoeg nagedacht te hebben het afscheid van Helmut Kohl versnelt, na Fukushima plots van kerncentrales af wil, of na lang wachten een minister ineens de laan uitstuurt, klinkt het vaak: aha, betrapt! In werkelijkheid is ze toch die kille berekende vrouw bij wie alle iets te ambitieuze mannen hun carrière zien sneuvelen.
Merkel zette haar leermeester Kohl aan de kant. Rechts Schäuble, haar vertrouweling en mentor.
Ze heeft het hoogste ambt gehaald. Daarbij heeft ze haar voorgangers en concurrenten goed geanalyseerd, van ze geleerd en van ze gewonnen. Het zijn allemaal mannen die ze achter zich laat. Wanneer een man carrière maakt, dan is dat logisch voor de meeste mensen. “Als een vrouw zo ver komt, dan zegt men dat ze een verwoestend spoor van geknakte mannencarrières achter zich laat”, schamperde Merkel ooit, schrijft de Süddeutsche Zeitung.
Afgeluisterd door een democraat
Ironisch is het dat juist de vrouw die zich in haar jeugd door het marxisme en leninisme moest worstelen nu geconfronteerd wordt met een bankencrisis. En ook dat de telefoon van een vrouw die is opgegroeid in een Stasi-staat en daar droomde van een vrije democratie, uitgerekend wordt afgeluisterd door de Amerikaanse geheime dienst.
Of vrouwen nu echt beter om kunnen gaan met macht is een moeilijk te bewijzen these. Overduidelijk is dat Merkel het anders doet en dat voorlopig geen enkele man bij haar in de buurt kan komen.
Duitslandnieuws over Angela Merkel
- Wierd Duk: Angela Merkel: Koningin van Europa is 60 jaar geworden »
- Duitse rekenkamer uit ongekend harde kritiek op Merkels Energiewende »
- Angela Merkel: Koningin van Europa is 60 jaar geworden »
- Groep ‘jonge wilden’ uit CDU eist een Agenda 2020 van Angela Merkel »
- Angela Merkel en Mark Rutte op de Hannover Messe in tweets »
