Demografie is een lastige zaak. Een jaar of tien geleden gaf mijn vader mij een boekje uitgegeven door de ‘Nederlandsche Maatschappij voor Nijverheid en Handel’. Het was geschreven in mijn geboortejaar 1967. De titel was ‘De Nederlanders in het jaar 2000’, en bevatte bijdragen van enkele toen zeer gerenommeerde wetenschappers.
Een van hen was professor C.A. van den Belt, directeur van het Centraal Planbureau (CPB). Hij liet zijn licht schijnen over de economie in het jaar 2000, en de belangrijkste determinant daarbij was de bevolkingsomvang. En weet u waar hij vanuit ging? In 2000 zouden er in Nederland tussen de 19 en 21 miljoen Nederlanders wonen.
Geboortecijfer
Achteraf blijkt dat natuurlijk flauwekul. Wij zijn nu met 16,8 miljoen Nederlanders en het jaar 2000 hebben we al ver achter ons gelaten. De grote fout die Van den Belt maakte – en met hem een hele sloot andere wetenschappers – was dat hij geen rekening had gehouden met een bijna halvering van het aantal kinderen per vrouw tot 1,7. De gevolgen kennen we: een toenemende vergrijzing.
Duitsland kende dezelfde demografische trendbreuk aan het eind van de jaren zestig. Alleen ging het geboortecijfer hier nog harder naar beneden tot momenteel slechts 1,4 kinderen per vrouw. Dat is de reden waarom de Bertelsmann Stichting alarm slaat.
Vergrijzing
Politici moeten volgens de hoog in aanzien staande denktank nóg meer doordrongen zijn van de consequenties van de vergrijzing. De verhouding tussen gepensioneerden en werkenden dreigt de komende twintig jaar volkomen uit het lood te slaan als er niet wordt tegengestuurd met meer migratie vanuit het buitenland.
De in Libanon geboren huisarts Amin Ballouz maakt een praatje met dorpsbewoners in het Brandenburgse Schwedt. Het Oost-Duitse platteland vergrijst bijzonder snel en loopt leeg.
Er zijn natuurlijk een heleboel dingen op te merken bij dit soort studies. Allereerst kan de Bertelsmann Stichting dezelfde fout maken als professor Van den Belt in de jaren zestig: hij kan de fertiliteit van de vrouw onderschatten. Waarom kan Nederland of Duitsland niet een nieuwe geboortegolf meemaken?
Wat de onderzoekers van de Bertelsmann Stichting hier tegenin brengen is dat er op zich best een stijging mogelijk is, maar heel veel zoden zet dit niet aan de dijk. De meeste vrouwen in Duitsland zijn namelijk boven de vijfenveertig en kunnen dus geen kinderen meer krijgen.
Robots
Een andere hiaat in het onderzoek is dat er weinig rekening wordt gehouden met de wonderen der techniek. Stel dat de robotisering zich doorzet, dan hoeft straks niemand meer te werken, of is in ieder geval fysieke kracht nauwelijks meer nodig. In dat geval is vergrijzing geen probleem.
We hebben robots om de wanden te stuken, de tuin te sproeien en machines te bedienen. Zelfs onze bejaarden hoeven niet meer te worden verzorgd, want we hebben natuurlijk ook robots om te helpen bij het plassen, de was te doen een slaapliedje te zingen.
Migratie noodzakelijk
Utopia, of niet, de Bertelsmann Stichting houdt het er in zijn onderzoek toch liever op dat er nog altijd een fiks aantal mensen nodig zijn die de handen uit de mouwen steken. Vanuit die zienswijze is immigratie absoluut noodzakelijk.
Dokter Ballouz krijgt hulp om zijn Trabant aan de praat te krijgen.
Die noodzaak begint ook bij steeds meer andere wetenschappers en politici voet te vatten. De grote vraag is alleen hoe dat te organiseren. Iedereen weet inmiddels hoe lastig een succesvolle integratie is. Maar er zijn meer problemen. Wat te doen met de selectie van buitenlanders? Moet bij het immigratiebeleid humaniteit voorop staan? In dat geval kom je vrijwel automatisch terecht bij een soepeler toelatingsbeleid voor vluchtelingen. Of gaat het toch vooral om het aantrekken van hooggekwalificeerde buitenlanders?
Willen de buitenlanders straks nog wel?
En stel dat je mensen met hoge kwalificaties wilt hebben, hoe kan je die mensen dan overhalen naar Duitsland te komen, een land waar ze vervolgens moeten werken om een leger gepensioneerden van een rustige oude dag te voorzien? Hoe actief moet je ook zijn bij het werven van mensen? En hoe snel moet gehandeld worden? Dreigen bedrijven bijvoorbeeld al op korte termijn Duitsland te verlaten omdat er elders meer mensen wonen? En hoe erg zou dat zijn?
Het zijn tal van vragen die de komende jaren op de Duitse politiek afkomen. In Nederland zullen we ons daar ook niet aan kunnen onttrekken, want de Duitsers zullen (en doen ze al) ook bij ons op zoek gaan naar arbeidskrachten.
Maurits Kuypers is macro-econoom en werkt als journalist in Berlijn.
Meer columns van Maurits Kuypers op Duitslandnieuws:
- De crisis? Allemaal de schuld van Nederland »
- Waarom de Hamburgse burgemeester zo populair is »
- Beleid ECB steeds politieker getint »
- Geen slecht begin van het jaar voor Duitsland »
- 2015 Wordt het jaar van de FDP »
