Neem nu de Duitse solidariteitsheffing (Soli), een belasting die iedereen betaalt maar waar niemand het nut van kan uitleggen. Okay, het was ooit bedoeld om de ‘Aufbau Ost’ – de gelijkschakeling tussen Oost en West – te kunnen betalen. Een mooi principe, solidariteit met de zwakkeren in de samenleving.
Van de Soli kom je niet af
Maar in werkelijkheid is het een doodnormale belasting die van begin af aan in de algemene middelen is gevloeid. Iedereen betaalt mee, dus ook de Oost-Duitsers. Het enige positieve er aan is dat Oost-Duitsland inderdaad meer geld ontvangt van de centrale overheid dan West-Duitsland. Maar dat geldt wel voor meer zaken. Het is de taak van de overheid om geld te verdelen van werkenden naar niet-werkenden of van volwassenen naar kinderen. Maar voor hen bestaat er toch ook geen Soli?
Het belastingkantoor in Bonn.
Het is gewoon een onding, maar zomaar afschaffen is niet eenvoudig. Het gaat om een fors bedrag van 5,5% bovenop de gewone belasting die eenieder betaalt; jaarlijkse opbrengst 15 miljard euro. Als minister Schäuble dat bedrag mist, heeft hij een gat in de begroting. Dan gaat elders de belasting omhoog, wat de automobilisten, bedrijven of Otto Normalverbraucher (Jan Modaal) gaat merken? Die willen dat niet, dus wordt het afschaffen van de Soli als een hete aardappel steeds verder vooruit geschoven.
Bang voor consequenties
Zoals de Soli zijn er wel meer mankementen aan het Duitse belastingsysteem. Zo wordt er al jaren over geklaagd dat Otto Normalverbraucher als hij bruto iets meer gaat verdienen er netto vrijwel niks aan overhoudt. Repareren zou je zeggen, maar ook hier schrikt de Duitse regering terug voor de consequenties. Beter de status quo behouden dan gedwongen zijn om ergens anders de belasting te moeten verhogen, met alle electorale consequenties van dien.
De laatste tijd springt de discussie in het oog over tol voor buitenlanders. Ook een buitengewoon lastig dossier met voor- en tegenstanders. Als deze heffing er komt, dan wordt het belastingsysteem er in ieder geval niet eenvoudiger op.
Hetzelfde kan gezegd worden van aanpassingen aan de volstrekt onbegrijpelijke verschillen in de BTW-belasting op goederen en diensten en de Europese discussie over een belasting op beurstransacties.
Kijk naar het geheel
Wij Nederlanders kennen het probleem maar al te goed, maar hebben daar in het verleden een voor oplossing gevonden. Er werden onafhankelijke commissies opgezet die niet naar kleine stukjes van het belastingsysteem keken maar naar het geheel. Doel was altijd om het systeem efficiënter, transparanter en eerlijker te maken. Daarin zijn de commissies Oort en Stevens tussen 1990 en nu – vind ik – redelijk in geslaagd.
Het Duitse belastingsysteem geldt als nodeloos ingewikkeld en ouderwets.
Duitsland zou er verstandig aan doen dit voorbeeld te volgen. Tuig zo’n commissie op met mensen die los van politieke ideologieën het hele systeem bekijken. Zij komen eerder met verbeteringen die je serieus kunt nemen.
Belastingherziening
Een eerste aanzet daartoe werd deze week gegeven door minister Wolfgang Schäuble van Financiën en Olaf Scholz, de burgemeester van Hamburg een belangrijk man binnen de sociaaldemocratische SPD. Verschillende media berichtten donderdag dat zij werken aan een plan voor een grootschalige belastingherziening die voor 2020 klaar moet zijn.
Een aantal grondprincipes staan al vast. Ten eerste moeten er genoeg belastingen binnenkomen om de begroting in evenwicht te houden. Lijkt mij prima. Ten tweede moeten de middeninkomens meer worden ontzien dan nu het geval is. Ook goed. En, waarschijnlijk de meest ingewikkelde opgave, er moet een nieuwe en eerlijkere manier gevonden worden om geld te verdelen van arme naar rijke deelstaten.
Het idee klinkt goed, al is 2020 wel ver weg. Maak er 2018 van, kort na de volgende verkiezingen. Dat maakt de kans op succes groter, en wie weet kan onze commissie-Stevens nog wat tips geven.
Maurits Kuypers is macro-econoom en werkt als journalist in Berlijn.
Meer van Maurits Kuypers op Duitslandnieuws:
- Er is nog hoop voor burgemeester ‘Wowi’ »
- Schrijnende armoede in rijk Duitsland »
- Berlijn is arm, sexy en bejaard »
- Looneis in Duitsland van meer dan 4% is niet overdreven »
- Duitsland en Frankrijk willen met enorme zonnecellenfabriek vuist maken tegen China »
