Rond de jaarwisseling regent het prognoses. In Duitsland zijn het overwegend positieve vooruitzichten. Ook het Instituut voor Macro-economie en Conjunctuuronderzoek (IMK), van de Hans Böckler Stichting is voorzichtig positief. Maar de juichstemming is niet heel groot en er zijn voldoende kanttekeningen, stelde wetenschappelijk directeur Gustav Horn van het IMK bij de presentatie van de vooruitblik van 2014 maandag in Berlijn. Het instituut wil dat de nieuwe Duitse regering financieel een andere koers gaat varen. “Er zijn miljarden extra investeringen nodig. Daar staat geen woord over in het nieuwe coalitieakkoord.”
Zwakke buren
Het IMK gaat er vanuit dat het Duitse BBP dit jaar gemiddeld met 1,2% zal groeien. Dat komt vooral de sterke private binnenlandse consumptie en het voorzichtig toenemen van de investeringen. Maar van een echte opleving is geen sprake, zeggen de onderzoekers. De belangrijkste oorzaak daarvan is de aanhoudende economische malaise bij de belangrijkste Europese handelspartners van Duitsland. Daar lijdt de Duitse export flink onder.
3%-regel is funest
De overwegend keiharde bezuinigingspolitiek van Europa wordt op dit moment ietwat afgezwakt, maar niet genoeg volgens het IMK. “De 3% uit het verdrag van Maastricht moet geen doel op zich zijn”, zegt Horn. “Daar lijkt het nu wel op. Het is funest om bij landen die het al moeilijk hebben nu zo de broekriem aan te halen. In voorspoedige tijden moeten regeringen uitkijken dat ze niet te veel uitgeven. Maar om het tijdens de crisis te doen, dat helpt niet om er bovenop te komen.”
Volgens de professor drukt de hoge werkeloosheid in sommige landen zwaar op Europa. “Het is een illusie om te denken dat we de crisis overwinnen door vooral veel buiten Europa te exporteren. De wereldeconomie is wel gegroeid, maar niet hard genoeg.” Bij een toenemend exportoverschot van de gehele eurozone moet rekening worden gehouden met een langdurige opwaardering van de euro, zeggen de onderzoekers. Zo groeide de reële effectieve waarde van de euro afgelopen jaar met 5,3%. “Dat kan de verbeterde concurrentiepositie die de crisislanden juist met veel moeite en grote offers hebben bereikt weer teniet doen.”
Inhaalslag maken
De nieuwe regering Merkel moet flink investeren in eigen land, zegt het IMK dat daarmee kritiek uit op het beleid van de afgelopen 10 jaar. “De lonen en investeringen zijn weliswaar gestegen, maar het had veel beter gekund”, zegt Horn. “We hebben op beide terreinen een grote inhaalslag te maken.” Volgens de IMK-directeur zijn vooral mensen met lage lonen de afgelopen jaren achtergebleven bij de rest. En sinds 2003 waren de afschrijvingen 31 miljard euro hoger dan de investeringen. “Die beide ontwikkelingen hebben Duitsland kansen op groei en werkgelegenheid gekost.” Volgens de modellen van het instituut had het BBP tussen 1999 en 2011 met 6% extra kunnen stijgen wanneer de lonen zich sterker ontwikkeld hadden, de investeringen niet achteruit waren gegaan en meer had afgezien van belastingverlagingen.
Miljarden nodig
Gustav Horn bekijkt de nieuwe regering met gemengde gevoelens. “De politiek is op belangrijke punten een stap verder gekomen, maar een echte verandering is uitgebleven.” Hij vindt het voorgenomen algemeen minimumloon een goede ontwikkeling, maar echte investeringen blijven volgens hem uit. “Er is de laatste jaren een file ontstaan van uitgebleven investeringen. Vooral de gemeentes hebben dringend miljarden nodig voor onderwijs, infrastructuur en onderzoek. De maatregelen die de regering daar nu tegen wil nemen hebben nauwelijks effect. Er is een gat van 31 miljard, er moet minimaal 6 miljard euro per jaar bijgelegd worden om weer op koers te komen. Het probleem blijft nu groeien en wordt door de regering voor zich uitgeschoven.”
