Duitsland is steeds aantrekkelijker voor mensen om naar toe te verhuizen. Lag het netto aantal mensen dat naar Duitsland kwam in het eerste half jaar van 2010 nog op 61.000 personen, dit jaar was dat in dezelfde periode al 206.000. In drie jaar tijd is het aantal dus verdrievoudigd. Volgens het Institut der deutsche Wirtschaft (IW) in Keulen is dat een groot succes voor Duitsland. “Wanneer het lukt om genoeg mensen vanuit het buitenland te vinden die in Duitsland willen wonen en werken, dan kunnen problemen op de arbeidsmarkt en met de vergrijzing al een stuk kleiner worden”, aldus een onderzoeker. Duitsland heeft het laagste geboortecijfer van de Europese Unie en kan volgens het instituut jonge mensen dus goed gebruiken.
‘Migranten van buiten Europa nodig’
De nieuwe inwoners in Duitsland komen vooral uit Polen, Roemenië en Bulgarije. Maar de landen die voor de grootste groei zorgden, waren Spanje en Italië. Uit Spanje kwamen 3.600 personen meer in vergelijking met vorig jaar, uit Italië waren het er zelfs 6.000. “Daarmee levert de migratie een grote bijdrage om de economische oneffenheden op te heffen”, stelt het Keulse instituut. “De gezamenlijke Europese arbeidsmarkt functioneert steeds beter. Als in het ene land de banen ontbreken, verhuizen mensen naar een ander land waar wel werk is.”
Voor de lange termijn helpt het volgens het IW niet zo veel. “De meeste Europese landen hebben in de toekomst migranten nodig in de strijd tegen de eigen vergrijzing, waarmee de omvang van de beroepsbevolking terugloopt. Daarom moet Duitsland vooral migranten van buiten de Europese Unie aantrekken.”
Praktijk is weerbarstig
Niet iedereen in Duitsland ziet de komst van buitenlandse arbeidskrachten zitten. Vooral ook omdat lang niet elke migrant daadwerkelijk aan de slag gaat. Alternative für Deutschland-leider Bernd Lucke is zo iemand. “Het is een heikel thema. Voor je het weet ben je een vreemdelingenhater en dat wil ik niet zijn. In theorie klinkt het ook goed, mensen uit andere landen de gaten in onze arbeidsmarkt te laten opvullen.”
Maar de praktijk is anders volgens Lucke, die ook hoogleraar macro-economie in Hamburg is. “Vele mensen komen het land binnen zonder opleiding, zonder de Duitse taal machtig te zijn. Ze komen in al hun naïviteit en vol hoop. Maar vanwege hun slechte positie kunnen deze mensen domweg niet goed terecht komen. Voor hen rest een leven afhankelijk te zijn van een werkeloosheidsuitkering, de Harz IV.” Volgens Lucke ontstaat er zo een onderklasse. “Een ondergrens die ons sociale systeem overhoop gooit. Levenslang afhankelijk te zijn van Harz IV is geen menswaardig bestaan. Daarom is het onverantwoordelijk om deze mensen toe te laten tot Duitsland.”
Sociaal toerisme
Lucke wordt om zijn standpunten heftig bekritiseerd in Duitsland. Hij wordt verweten een populist en zelfs een rechts-extremist te zijn. De afgelopen weken speelden diverse rechtszaken rond migranten van Bulgaarse en Roemeense afkomst. Zij willen bij werkeloosheid aanspraak kunnen maken op de Harz IV. Rechtbanken in diverse deelstaten oordeelden anders. Dinsdag wees een rechtbank in Nedersaksen een aanvraag van een Roemeens gezin met drie kinderen af. Zij zouden alleen recht hebben op een bedrag waarmee ze terug naar hun thuisland kunnen reizen.
Met deze beslissing staat de rechter in Bremen frontaal tegenover de rechtbank in Noordrijn-Westfalen. Vorige week leverde de rechter daar juist kritiek op de Duitse wet en eiste meer solidariteit van de Duitse overheid voor mensen uit andere EU-lidstaten. De rechtbank van Nedersaksen wilde met de uitspraak ‘sociaal toerisme’ voorkomen.
Sociale voorzieningen voor EU-burgers
Om deze tegenstrijdige uitspraken op te lossen gaat de justitie op landelijk niveau zich er mee bemoeien. De hoofdvraag is; mogen werkloze EU-burgers aanspraak op de sociale voorzieningen in Duitsland? Daarbij wordt als voorbeeld gekeken naar een specifiek geval van een Zweedse burger. Mocht de vraag in Kassel positief worden beantwoord, dan kunnen de lasten voor Duitse gemeentes enorm toenemen. Tot nu toe betalen zij voor de betroffen gezinnen alleen kinderbijslag en medische behandelingen wanneer mensen geen zorgverzekering hebben.
Zoals de Duitse wet er nu ligt, hebben EU-burgers geen recht op sociale hulp als ze alleen in Duitsland wonen op zoek naar werk. Het wordt al anders als mensen al in Duitsland gewerkt hebben of wanneer ze er een gezin hebben. Voor Roemenen en Bulgaren is het verblijfsrecht al beperkt, omdat ze alleen via een uitzendbureau in Duitsland kunnen werken. Op dit moment zouden ze alleen recht op Harz IV hebben omdat ze een bedrijf in Duitsland geregistreerd hebben en de verdiensten onvoldoende zijn voor levensonderhoud. Per 2014 verandert dit, dan hebben Roemenen en Bulgaren dezelfde rechten als alle andere EU-burgers.
Foto: Flickr by wissenschaftsjahr CC BY
