Het zal zelden voorkomen dat de fractievoorzitter Gregor Gysi van Die Linke woordelijk bijna eenzelfde citaat laat optekenen als Ulich Grillo, voorzitter van de Duitse industriebond (BDI). “Dit coalitieakkoord is een gemiste kans voor de toekomst van Duitsland”, stelde Grillo vanmiddag. En toen klonk in harmonie hetzelfde refrein als bij de socialist Gysi: “Dit is een coalitie van stilstand.”
‘Krijgen we spijt van’
Op die ene zin na, zullen beide mannen er genoeg andere inzichten op na houden als het om de politiek gaat. Ze troffen elkaar als het ware voor een kort moment op de dansvloer aan in een evenwijdige tango. Bijna zo simultaan waren de reacties uit andere hoeven van het bedrijfsleven. Zo stelde Ingo Kramer, de nieuwe voorzitter van de Duitse werkgevers (BDA): “Goed dat er vanaf 2015 geen nieuwe schulden worden gemaakt. Maar het minimumloon zal een dusdanige rem op de arbeidsmarkt zetten waar we spijt van krijgen.”
Ook Eric Schweitzer, directeur van de Duitse handelskamer (DIHK) had meer verwacht: “Alles bij elkaar genomen is dit teleurstellend. Ondanks de extra inkomsten uit belastingen wordt er niet hervormd. Het is ondanks een aantal mooie resultaten een gevaarlijke mix geworden.”
Professor Michael Hüther, directeur van het Institut der deutschen Wirtschaft Köln (IW) vreest de uitwerkingen van nieuwe regels. “Buiten het gebruikelijke politieke proza in het eerste hoofdstuk van het akkoord, vind ik vooral maatregelen terug die Duitsland belasten, en zeker niet sterker maken.” Volgens Hüther geldt dat vooral op de arbeidsmarkt, zegt hij tegen Handelsblatt. “Daar wordt het echt minder flexibel, de sociale heffingen stijgen en de pensioenfondsen worden onnodig belast.”
Zonnige en schaduwkanten
Professor Clemens Fuest, voorzitter van het Zentrum für Europäische Wirtschaftsforschung (ZEW) in Mannheim denkt er net zo over. “De coalitie heeft zonnige en schaduwkanten. Het grootste probleem is de toenemende regulering van de arbeidsmarkt, de dalende pensioensleeftijd en het invoeren van hogere pensioenen.” Dat alles samen drijft de bijdrage voor de sociale verzekeringen omhoog en doet de werkgelegenheid dalen, betoogt Fuest. “Terwijl we juist meer banen nodig hebben.”
Toch zijn er ook positieve kanten aan het akkoord, stelt professor Gustav Horn directeur van het Institut für Makroökonomie und Konjunkturforschung (IMK) in Düsseldorf. “De nieuwe maatregelen rond het dubbele paspoort, de hervorming van de arbeidsmarkt en de verandering in het sociale systeem zijn veel stappen vooruit.”
Kansen gemist
Van vele kanten klonk ook de roep om de Energiewende te hervormen. Zo schrijft professor Justus Hauscap, directeur van het Düsseldorfse Institut für Wettbewerbsökonomie (DICE) op zijn blog: “De kans op echte hervormingen wordt nu verspeeld. Jammer!”
Ook wat betreft de Europapolitiek is er kritiek. Die komt van professor economie Peter Bofinger. “De grote coalitie heeft een historische kans gemist om Europa weer te stimuleren, namelijk in de richting van een fiscale unie en een politieke integratie. Daarmee hadden ze de ECB uit de ondankbare rol als stabilisator kunnen halen.
Professor Jörg Krämer, hoofdeconoom van de Commerzbank vreest dat de verworvenheden van Agenda 2010 teruggedraaid worden, zegt hij tegen Frankfurter Allgemeine Zeitung. “Duitsland gaat nu de Agenda 2010-hervormingen grotendeels terugdraaien.”
