Breed lachend drukte Peter Altmaier (CDU) op een grote gele knop. Zo begon de Duitse minister van Milieu deze zomer samen met Torsten Albig (SPD), minister-president van Sleeswijk Holstein deze zomer de zogenaamde ‘burgeraandelen’. Daarmee zouden Duitse burgers voor het eerst kunnen deelnemen aan de bouw van hoogspanningskabels.
Een innemend plan. De burger investeert in dringend nodige infrastructuur en krijgt daarvoor in ruil rente. “Dit project is een model voor heel Duitsland”, prees minister Altmaier het plan. Maar het voorbeeldproject blijkt een flop. De uitgever van de aandelen, de Nederlandse kabelexploitant Tennet, verlengde eerst de periode dat mensen konden intekenen, omdat er nauwelijks interesse was. Maar dat veranderde ook de afgelopen weken niet. Slechts 100 huishoudens zagen het zitten en brachten zo 1 miljoen euro bijeen. Tennet had 160.000 huishoudens aangesproken.
30 miljoen
Met het geld wilde de Nederlandse kabelexploitant tot 2018 deels de zogenaamde ‘Westkustlijn’ financieren. Hoogspanningskabels van Brunsbüttel tot aan Niebüll in de deelstaat Sleeswijk-Holstein. Hoe duur het precies wordt, staat nog niet vast. Maar gemiddeld kost een kilometer hoogspanningskabel zo’n 1,4 miljoen euro. Daarmee zou voor 150 kilometer een investering van 210 miljoen euro nodig zijn. De burgeraandelen zouden voor 15% daarvan moeten zorgen, zo’n 30 miljoen euro.
Dat doel is bij lange na niet gehaald en daarmee lijkt het idee vooreerst mislukt om burgers te laten deelnemen aan de bouw van de hoogspanningskabels. Zo hoopte minister Altmaier de weerstand tegen dergelijke projecten te beteugelen, onder het motto: ‘wie aan de hoogspanningskabels verdient, ondersteunt ook de bouw er van’.
Tegenslag Energiewende
Het falen van de burgeraandelen is een tegenslag voor de Energiewende in Duitsland. Want dat lukt alleen wanneer energiemaatschappijen meer hoogspanningskabels bouwen. Alleen zo kan de stroom vanuit duizenden energiebronnen zoals windmolens en zonnepanelen, die overal in Duitsland staan, naar dichtbevolkte gebieden worden geleid. De Westkustlijn zou de energie van windmolenparken in Noord-Duitsland richting het zuiden moeten transporteren.
Voor de Energiewende moet het Duitse stroomnet worden omgebouwd. Nu wordt de stroom vanuit een paar krachtcentrales naar alle verbruikers geleid. Maar intussen hebben de energieconcerns te maken duizenden duurzame energiebronnen vanwaar de stroom verdeeld moet worden. Experts berekenden dat voor die ombouw de komende jaren zo’n 20 miljard euro nodig is.
Lex Hartman, directielid van Tennet, wil de mislukking relativeren. “Het succes hangt voor ons niet af van het aantal mensen dat aandelen koopt”, zegt hij tegen Handelsblatt. “Voor ons is vooral belangrijk dat we een betere dialoog kunnen aangaan met omwonenden.” Hartman kondigt workshops met politiek, autoriteiten, verenigingen en financieel experts aan om het project te analyseren.
Vlees noch vis
Experts zien redenen voor het falen van het project in de manier waarop de aandelen werden uitgegeven. “Dat is vlees noch vis”, stelt Marc Tüngler, van beleggersvereniging DSW. “Als zogenaamde hybrideaandelen is het een mix tussen vreemd- en eigen vermogen. Daarom heb je minder zekerheid dan bij normale aandelen en voor deze doelgroep – de kleine belegger – te risicovol.”
En voor dit risico is 3 procent rente gewoon te weinig, zegt Markus Neumann van beleggingsfonds SdK. Pas na aanvang van de bouw wil Tennet vijf procent per jaar betalen. Bovendien vinden de experts het systeem niet kloppen omdat aandeelhouders niet direct in de hoogspanningskabels zelf beleggen, maar in het bedrijf Tennet. “Daarmee gaat een grote kans verloren om de bouw te financieren”, verklaart Tüngler van DSW. “Het wordt heel moeilijk om op een dergelijke manier aandelen te verkopen.”
Geef ze een stem
Julian Gröger uit Berlijn deed onderzoek naar deelname van burgers aan energieprojecten en onderschrijft de kritiek van de beleggingsexperts tegenover Duitslandnieuws. “Op zich is dit een goed idee, maar het is gewoon verkeerd uitgevoerd. Tennet zou de aandeelhouders in een vereniging moeten hebben opgenomen. Een soort dochteronderneming. Dat is veel democratischer en transparanter. Dan hebben ze ook echt een stem. Tennet wil zich gewoon niet in de kaarten laten kijken, en dan komen burgers niet over de brug.” Gröger heeft nog wel vertrouwen in het principe van burgeraandelen. “Maar dat heeft tijd nodig. We zitten in een fase waarin gepionierd wordt.”
