Het imago van de vleessector in Duitsland heeft de afgelopen jaren een aantal flinke deuken opgelopen, vooral als het gaat om uitbuiting van met name Oost-Europese werknemers die voor 3 tot 4 euro per uur zwaar werk doen in Duitse slachthuizen. ‘s Nachts slapen ze onder slechte omstandigheden in slecht onderhouden huizen. Daarbij vullen zij de plaatsen in waar een aantal jaar geleden nog Duitse uitzendkrachten of zelfs mensen met een vast contract werkten. Maar het probleem is groter. Ook in de buurlanden van Duitsland zijn vele vaste werkplekken verloren gegaan die nu in Duitsland worden ingevuld door ‘flexkrachten’ met werkovereenkomsten uit Oost-Europa. In Nederland gaat het de afgelopen 15 jaar zeker om duizenden banen.
‘Duitsland bananenrepubliek’
“Duitsland is gewoon een bananenrepubliek”, barst FNV-bestuurder John Klijn los als het onderwerp vleesindustrie in Duitsland aan de orde komt. “Het is schandalig zoals daar wordt omgegaan met werknemers.” Namens de FNV zit hij al meer dan een decennium aan de onderhandelingstafel bij het afsluiten van cao’s in de Nederlandse vleesindustrie. “Die Duitse lage lonen zijn hier een enorm probleem. De Nederlandse sector kan daar niet tegenop.”
Klijn schetst de verschillen. Een Nederlandse slachterij betaalt minimaal 9,30 euro per uur aan werknemers, waar nog 20% aan sociale premies bovenop komen. Gemiddeld ‘kost’ een werknemer zo’n 14 euro per uur. “Maar over de grens, bijvoorbeeld bij de grootste slachter van Duitsland Tönnies, werken 3500 van de 5000 werknemers met zo’n werkovereenkomst voor 3 tot 4 euro per uur, zonder sociale premies. Daar wordt het verschil gemaakt!”
Kapot concurreren
Nog geen tien jaar geleden was Duitsland een vleesimporteur, nu is het land veranderd in een exporteur. Volgens Klijn komt dat vooral vanwege de goedkope arbeid. “En alle buurlanden hebben daar ontzettend veel last van. Vooral Denemarken waar de werkgever zo’n 20 euro moet neertellen als uurloon met sociale premies. Duitsland concurreert zijn buren kapot op arbeidsvoorwaarden.”
In Brussel wordt dan ook flink geklaagd door andere Europese landen over de lage lonen in Duitsland. Mede door die druk is het wettelijke minimumloon nu een onderwerp tijdens de coalitiegesprekken de komende weken. Velen vragen zich af hoe het zo ver heeft kunnen komen. Klijn lacht schamper. “Weet je wat ik dan in Duitsland hoor? Ze zeggen; het komt door de Bolkestein-richtlijn waarmee de dienstenmarkt is vrijgegeven voor aanbieders uit andere EU-lidstaten.”
De manier waarop Duitsland nu te werk gaat, is oneerlijke concurrentie stelt Klijn. “Het meeste werk wordt gedaan door ‘permanente flexkrachten’ uit Polen, dat is zo’n 80% van de werknemers. De Duitse werknemers krijgen vaak minder uitbetaald dan iemand in de bijstand. Dat wordt vervolgens weer door de Duitse overheid aangevuld. Op die manier worden lage lonen gesubsidieerd.”
Duizenden banen weg
In zijn tijd als vakbondsbestuurder zag John Klijn het aantal banen in Nederland wegvliegen. In vijftien jaar van 20.000 naar 10.000 nu. “Neem nu VION, dat is een fusie uit 2003 tussen de slachterijen Dumeco, Hendrix Meat Group, Moksel en NFZ en daarmee de grootste slachterij van Nederland. In het begin waren daar nog 25 vestigingen, nu zijn het er nog acht.” Volgens Klijn kan de Nederlandse sector Duitsland relatief nog aardig bijbenen door de technologische voorsprong, maar kan een slachter als Tönnies nu heel hard investeren om technisch voorop te lopen.
Vast staat volgens Klijn dat de lage lonen in Duitsland op meerdere vlakken een groot probleem zijn. “Nederland heeft heeft daardoor duizenden banen verloren.” Of een mogelijk toekomstig minimumloon in Duitsland veel zal helpen, kan de vakbondsman nog niet direct zeggen. “Maar het zou al wel een hele overwinning zijn voor de werknemers. En het argument dat ze per se mensen uit Polen nodig hebben vervalt. Dan kunnen ook Duitsers weer enigszins fatsoenlijk betaald worden. Schandalig dat het zo gaat. Je mensen redelijk betalen is gewoon een beschavingsnorm.”
Lees ook:
- Minimumloon deel 1: ‘Wekelijks 60 uur werken voor een maandloon van 500 euro.’
- Minimumloon deel 2: voor het eerst polderen om een ondergrens in de vleessector
