Om de twintig jaar wordt in Duitse steden het beheer van het energienetwerk aanbesteed. Tot nu toe meestal een aangelegenheid van grote bedrijven, maar de laatste trend is dat burgerinitiatieven er voor strijden om het stroomnet weer in handen van de stad te brengen. Voor 2016 lopen in Duitsland honderden contracten af. Sinds 2007 hebben vooral kleine steden en gemeenten hun energienet gekocht. Nu moeten ook grotere steden er aan geloven. Zo besloten de burgers van Hamburg afgelopen weekend in een referendum met een krappe meerderheid dat de stad het netwerk terug moet kopen. De kosten; 2 miljard euro.
27.000 kilometer kabels
Nu is het stroomnet in handen van het Zweeds energiebedrijf Vattenfall, in Nederland eigenaar van NUON. Eind 2014 loopt het contract af en dan moet de stad Hamburg het netwerk kopen. Dat zijn 27.000 kilometer stroomkabels en 7300 kilometer gasleidingen die energie naar de gewone huishoudens brengen. Nu moet Hamburg zelf een energiebedrijf oprichten en daarmee meedingen in de aanbesteding in 2014.
Wel of geen melkkoe
Achter het burgerinitiatief zit op z’n zachtst gezegd een bont gezelschap van anti-globalisten en milieugroeperingen tot de Lutherse kerk. Ze namen het op tegen de meeste politieke partijen; SPD, CDU, FDP, ondernemersverenigingen en de kamer van koophandel. Voorstanders van de het terugkopen van het energienet willen daarmee vooral de Energiewende sneller doorvoeren dan dat de reguliere bedrijven dat nu doen. Ook zou de stad Hamburg uiteindelijk geld moeten kunnen verdienen met het beheer.
Tegenstanders waarschuwen juist voor extra kosten. Zo ook Jochen Homann, voorzitter van het landelijke netwerkagentschap. “Zo’n energienet heeft investeringen nodig en is geen melkkoe waarmee je theaters en zwembaden kunt financieren.”
Berlijn beslist in november
Het succes in Hamburg wordt groot gevierd en met belangstelling bekeken vanuit Berlijn. Daar wordt een soortgelijk referendum gehouden op 3 november dit jaar. De Nederlandse energienetbeheerder Alliander dingt ook mee en moet het dus opnemen tegen de Berlijnse burgers. Het bedrijf is al actief in Duitsland, het verzorgt voorbeeld de stroomvoorziening van de Berlijnse verkeerslichten. Het beroemde symbool Ampelmännchen is dus in Nederlandse handen.
Trend van betrokkenheid
Alliander-woordvoerder Carlo van der Borgt wil geen uitspraken doen over het referendum maar hij ziet wel een trend in de betrokkenheid van burgers bij stroom. “In de jaren negentig interesseerde niemand zich voor de netwerken, toen werden ook veel overheidsbedrijven, dat was de tijd van de liberalisatie van de markt. Nu is die interesse er ineens wel. Mensen willen zich bemoeien met stroom.”
Van der Borgt ziet diezelfde trend ook in Nederland terug. “Je ziet overal kleine burgerinitiatieven terug, wat natuurlijk anders gaat dan in Duitsland. Maar hier zie je ook mensen in de weer met zonnepanelen en windmolens.” Volgens hem is Alliander vooral bezig dit alles te faciliteren. “Want nu is het netwerk wel een stuk ingewikkelder geworden, een meerrichtingenverkeer.”
Een theorie over waarom burgers baas willen zijn over hun stroom heeft Van der Borgt ook wel. “Energie is vele malen belangrijker geworden. Ging je vroeger bij een stroomstoring bij kaarslicht een potje kaarten. Nu is ook je verwarming uitgevallen en doet je wifi het niet.”
Emoties
Intussen is het in Hamburg nog lang niet zeker of het ook precies zo gaat zoals het burgerinitiatief graag wil. Er zitten nog vele juridische haken en ogen aan. Want, mag een stad wel een eigen bedrijf voorrang geven bij een aanbesteding? “Daar zal de mededingingsautoriteit ook nog wel wat over willen zeggen”, zegt energierechtexpert Thomas Wolf van Rödl & Partner in Handelsblatt. De tegenstanders van het burgerinitiatief zijn sowieso niet erg vrolijk: “Emoties hebben het gewonnen van gezond verstand.”
